Pjesa Trete - Kreu 5 - Romani Zonja Bovari i Gustav Flober

Pjesa Tretë
     Kreu V

 Ajo shkonte aty çdo të enjte. Ngrihej dhe vishej pa u ndier që të mos zgjonte Sharlin, i cili do ta qortonte që bëhej gati aq herët. Pastaj sillej poshtë e lart nëpër dhomë; rrinte nëpër dritare dhe shikonte sheshin. Të gdhirët vërtitej midis shtyllave të tregut, dhe në shtëpinë e farmacistit, që i kishte kanatet të mbyllura, shquheshin në refleksin e zbehtë të

agimit shkronjat e mëdha të tabelës të dyqanit të tij.

Kur sahati i murit shënonte orën shtatë e çerek, ajo shkonte te Luani i artë, portën e të cilit vinte ia hapte duke gogësitur, Artemiza. Kj nxirrte për zonjën prushin e mbuluar me hi. Ema rrinte vetëm në kuzhinë. Herë pas here dilte. Iveri mbrehte kuajt pa u nxituar, bile dëgjonte dhe teto Lëfransuain e cila, si nxirrte kokën me kapuç pambuku nga sporteli, e ngarkonte me aq porosi dhe i bënte aq sqarime saqë kushdo tjetër do të ngatërrohej. Ema, nga të ftohtët përplaste këmbët e mbathura me këpucë me qafa në kalldrëmin e oborrit.

Më në fund ai, si mbaronte së ngrëni supën, vishte gunën, ndizte llullën dhe rrokte kamxhikun, ulej qetë-qetë në ndenjësen e karrocës.

Dallëndyshja nisej me trok të ngadalshëm dhe, gjatë tri të katërtave të legës së parë, ndalej vende-vende për të marrë udhëtarët, që e prisnin në këmbë, në anë të rrugës, përpara trinës së oborreve. Ata që kishin rezervuar vend një ditë më përpara, ajo i priste; bile kishte disa prej tyre që ishin ende duke fjetur në shtëpi. Iveri thërriste, bërtiste, shante, zbriste nga ndenjësja dhe shkonte u binte fort dyerve. Era frynte brenda karrocës nga të çarat e dritareve.

Ndërkaq katër stolat plotësoheshin me njerëz, karroca nisej, pemët e mollëve të mbjella në një rresht kalonin njëra pas tjetrës; dhe rruga, midis dy hendeqesh të gjata plot ujë të verdhë, vinte gjithmonë duke u ngushtuar në drejtim të horizontit.

Ema e njihte atë cep më cep; e dinte që pas një barnaje vinte një shtyllë, pastaj një vidh, një hangar ose një kasolle mirëmbajtësish rrugësh, bile nganjëherë, me shpresë se mos gjente ndonjë të papritur, mbyllte sytë. Mirëpo asnjëherë nuk e humbiste nocionin e saktë të largësisë që mbetej për t’u përshkuar.

Më në fund, u afroheshin shtëpive me tulla, dheu ushtonte nën rrota, Dallëndyshja rrëshqiste midis kopshteve, ku dukeshin nga gardhi shtatore, një vreshtë e vogël, bush i prerë dhe një kolovajzë. Pastaj, përnjëherësh, dukej qyteti.

Si vinte duke zbritur tamam si amfiteatër dhe i zhytur i tëri në mjegull, ai shtrihej matanë urave në mënyrë të parregullt. Fusha e hapët ngjitej pastaj monotone, deri sa prekte larg vijën e paqartë të qiellit të zbehtë. I parë kështu nga lart, gjithë peizazhi dukej fund e krye i palëvizshëm si ndonjë pikturë; anijet e ankoruara rrinin grumbull në një cep lumi e rrumbullakoste barkun që bënte rrëzë kodrave të blerta, dhe ishujt, në formë stërgjatëshe, ngjanin mbi ujë si peshq gjigantë të zinj, që kishin ngelur në vend. Oxhakët e fabrikave nxirrnin shtëllunga shumë të mëdha e të murrme, të cilat lart në majë humbisnin në ajër. Dëgjohej rënkimi i fonderive bashkë me tingëllimat e qarta të kambanave të kishave që ngriheshin lart mes mjegullës. Nëpër bulevarde, pemët pa gjethe, dukeshin si shkurre ngjyrë vjollcë midis shtëpive, dhe çatitë, që shndrisnin cep më cep nga shiu, lëshonin vezullime të ndryshme sipas lartësisë së lagjeve ku ndodheshin. Nganjëherë era i çonte retë nga bregu i Shën Katerinës si dallgë ajrore që thyheshin pa u ndier pas ndonjë shkëmbishteje.

Nga gjithë ky grumbull njerëzish të gjallë shpërthente për të diçka maramendëse dhe që ia mbushte zemrën plot, sikur të njëqind e njëzet mijë shpirtrat që regëtinin aty t’i kishin dërguar të gjithë njëherësh afshin e pasioneve që ajo e mirrte me mend që kishin.

Dashuria i rritej në gjithë atë hapësirë, dhe i mbushej me zallahi nga gumëzhitjet e turbullta që i futeshin në vesh. Ajo e derdhte atë jashtë, në sheshe, në shëtitore, në rrugë, dhe qyteti i vjetër normand shtrihej para syve të saj si ndonjë kryeqytet tepër i madh si ndonjë Babiloni, ku hynte ajo. Përkulej me të dy duart mbi dritarëz, duke thithur flladin; të tre kuajt ecnin me revan, gurët rrëshqisnin në baltë, karroca e postës lëkundej dhe Iveri u thërriste që nga larg karrocave të vogla që i zinin rrugën, ndërsa borgjezët që e kishin kaluar natën në Pyllin-Gijon zbrisnin qetë-qetë shpatit me kaloshinat e tyre familjare.

Karroca e postës ndalonte te caku i hyrjes; Ema zgjidhte galloshet, ndërronte dorashkat, rregullonte shallin dhe, njëzet hapa më tej, zbriste nga Dallëndyshja.

Qyteti në atë kohë zgjohej. Çirakët, me kapuçë të rrafshët fshin vitrinat e dyqaneve, dhe gratë që mbanin shporta në ije, nxirrnin herë mbas here, britma kumbuese, në qoshet e rrugëve. Ajo ecte me sy përdhe, rrëzë mureve dhe, duke buzëqeshur nga kënaqësia nën velin e zi të ulur.

Nga frika se mos e shihnim ajo zakonisht nuk i binte nga rruga më e shkurtër. Futej nëpër rrugica të errëta, dhe dilte, ujë në djersë, nga ana e poshtme e rrugës Kombëtare, pranë çezmës që ndodhej aty. kjo është lagja e teatrit, e kabareve dhe e prostitutave. Shpeshherë pranë saj kalonte ndonjë qerre ngarkuar me ndonjë dekor që tundej. Kamerierët me përparëse hidhnin rërë mbi pllakat e kalldrëmit midis kaçubave të blerta. Ndihej era e absentit,  e purove dhe midhjeve.

Ajo kthehej në një rrugë; atë e dallonte nga flokët kaçurrelë që i dilnin nga kapela.

Leoni vazhdonte të ecte në trotuar. Ajo i shkonte mbrapa deri në hotel; ai ngjitej, hapte derën, hynte brenda... Çfarë përqafimi i fortë!

Pastaj, pas puthjeve, fillonte rrebeshi i fjalëve. I tregonin njeri-tjetrit brengat e javës, parandjenjat, ankthet në pritje të letrave; mirëpo tani i harronte të gjitha, dhe shiheshin sy ndër sy, me të qeshura epshore dhe me fjalë dashurie.

Krevati prej mogani, vinte i gjerë në trajtë lundre. Perdet prej cohe të kuqe, që vareshin që nga tavani, formonin një hark fare poshtë aty pranë kokës së gjerë të shtratit: dhe s’kish gjë më të bukur se sa flokët e saj të zinj dhe lëkura e saj e bardhë që spikatnin në atë ngjyrë të purpurt, kur ajo nga turpi, i mbyllte të dy krahët lakuriq, duke mbuluar fytyrën me duar.

Dhoma e ngrohtë me qilimin e bukur, me zbukurime gazmore dhe me dritën e qetë, dukej ideale për shfaqjen intime të dashurisë. Shulat e perdeve që vinin në majë në trajtë shigjete, varëset prej bakri dhe globet e mëdha të demiroxhakut shndrisnin përnjëherësh porsa hynte dielli. Mbi oxhak, midis shandanëve, kishte nga ato guaskat e mëdha ngjyrë trëndafili ku dëgjohet zhurma e detit kur i vë në vesh.

Sa e donin këtë dhomë të dashur, gazplote, ndonëse i ishte venitur paksa shkëlqimi! Gjithmonë orenditë i gjenin në vendin e tyre, bile nganjëherë edhe kapëset e saj të flokëve që i kishte harruar të enjten e kaluar, poshtë mbajtëses të sahatit të murit. Drekë hanin pranë zjarrit, mbi një tryezë të rrumbullakët të larzuar me dru palisandre. Ema ia priste dhe vinte copat mbi pjatë duke i bërë gjithfarë dhelkash dhe, kur i derdhej shkuma e shampanjës nga gota e lehtë mbi unazat që mbante nëpër gishta, ajo ia plaste një të qeshuri kumbues dhe të shfrenuar. Aq shumë e kishin humbur mendjen nga ndjenja e të zotëruarit fizik dhe shpirtëror të njëri-tjetrit, saqë u dukej se ishin në shtëpinë e tyre, dhe se do të jetonin aty deri sa të vdisnin, si dy bashkëshortë të rinj të përjetshëm. “Dhoma jonë, qilimi ynë, kolltukët tanë”, thoshin ata; bile ajo, dhe një dhuratë që i kishte bërë Leoni, për t’i plotësuar një tekë, e quante “pantoflat e mia”. Këto ishin prej sateni ngjyrë rozë, me pendla mjellme anash. Kur i ulej mbi gjunjë, këmba që s’i arrinte dot përtokë i varej në ajër dhe sheshkën e saj të lezetshme, pa thembër, ia mbanin vetëm gishtërinjtë e këmbës lakuriq.

Ai po shijonte për herë të parë bukurinë e pashprehshme të hijeshive femërore. Kurrë ndonjëherë s’kishte ndeshur atë hir në të folur, atë kujdes në të veshur, ato poza si të ndonjë pëllumbeshe të përgjumur. Ai ia admironte afshin shpirtëror dhe dantellat e fundit. Pastaj, a nuk ishte ajo grua e shoqërisë së lartë, dhe grua e martuar! Me një fjalë, një dashnore e vërtetë?

Me natyrën e saj të larmishme, herë mistike, herë gazmore, herë fjalëshumë, herë e heshtur herë e rrëmbyer herë e plogët, ajo i ngjallte atij një mijë dëshira, i zgjonte instinkte ose kujtime të turbullta. Ajo ishte e dashuruara e të gjithë romaneve, heroina e të gjitha dramave, e papërcaktuara ajo e të gjithë librave me vargje. Ai shihte në shpatullat e saj ngjyrën e qelibartë të Gruas së haremit në banjë ; shtatin e kishte të gjatë si kështjelltaret feudale; ngjante edhe me Gruan e zbehtë nga Barcelona ; por mbi të gjitha ishte Engjëll!

Shpesh, kur rrinte dhe e vështronte, i dukej sikur shpirti i vërshonte drejt saj, i përhapej si ndonjë valë rreth kokës, dhe zbriste pastaj me rrëmbim në bardhësinë e gjoksit të saj.

Ulej përdhe, përpara saj dhe, si i vinte bërrylat mbi gjunjë, e sodiste buzagaz dhe me ballin e tendosur.

Ajo përkulej mbi të dhe si t’i zihej fryma nga dehja, i pëshpëriste:

- Oh! Mos lëviz! Mos fol! Më vështro mua! Nga sytë e tu del një si ëmbëlsi aq e madhe që ma kënaq shpirtin sa s’thuhet!

Ajo e thërriste fëmijë:

- Fëmijë më do ti mua?

Dhe as që e dëgjonte fare përgjigjen në atë ngut të afshit të buzëve të tij që i ngjiteshin asaj në gojë.

Mbi sahatin e murit kishte një Kupidon bronzi, që spërdridhej duke lidhur krahët kular poshtë një kurore lulesh të praruara. Sa e sa herë kishin qeshur me të; mirëpo kur të vinte koha për t’u ndarë atre u dukej se gjithçka mbulohej nga një hije e rëndë.

Dhe pa lëvizur, njëri përballë tjetrit, përsëritnin:

- Mirupafshim të enjten!... Të enjten!

Pastaj, ajo menjëherë i kapte kokën me të dy duart, e puthte shpejt në ballë duke thirrur: “Mbetsh me shëndet!” dhe fluturonte shkallëve.

Shkonte në rrugën e Komedisë, te një floktor, që t’i rregullonte flokët. Nata po binte. Në dyqan ndizej llamba me gaz.

Ajo dëgjonte zilen e teatrit që thërriste komedianët të fillonin shfaqjen; dhe shihte përballë të kalonin burra fytyrëzbehtë dhe gra me fustane të vjetruara, që hynin nga dera e prapaskenës.

Në atë dyqan të vogël dhe tepër të ulët, me një sobë që zukaste mes parukave dhe kremrave, bënte nxehtë. S’kalonte shumë dhe ajo trullosej nga era e hekurave të skuqur dhe nga duart e kremosura që i fërkonin kokën, bile dremiste paksa ashtu e mbështjellë me penjuar. Shpesh herë floktari, duke i rregulluar flokët, i propozonte bileta për në ballo me maska.

Pastaj ajo dilte! Ngjitej rrugëve, shkonte te Kryqi i Kuq merrte galloshet, që i kishte fshehur në mëngjes poshtë një stoli, dhe rrasej në vendin e saj, midis udhëtarëve durimhumbur. Nganjëherë ata zbrisnin rrëzë kodrës. Ajo ngelej vetëm në karrocë.

Pas çdo kthese, dukeshin sa vinte e më shumë ndriçimet e qytetit që formonin një masë të madhe avulli ndriçues mbi grumbullin e ngatërruar të shtëpive. Ema ulej në gjunjë mbi ndenjëset dhe përhumbte sytë në atë vezullim. Ngashërehej, thërriste Leonin, dhe i dërgonte atij fjalë dashurie dhe puthje që shuheshin në erë.

Në kodër kishte një të gjorë që endej me shkop në dorë, midis karrocave postare. Shpatullat ia mbulonin një pirg me zhele, ndërsa mbi fytyrë mbante një kapelë të vjetër kastori pa fund, që vinte e rrumbullakët si legen; por kur e hiqte, në vend të qepallave, i dukeshin dy gropa të hapura gjithë gjak. Mishi i bëhej fije-fije të kuqe, dhe prej tyre rridhnin lëngje që ngrinin si kore të blerta deri në hundë, vrimat e zeza të së cilës thithnin ajër me vështirësi. Kur donte të fliste, e çonte kokën mbrapa, me një të qeshur idioti; atëherë bebëzat e tij kaltëroshe që silleshin rrotull pa ndërprerje, qëndronin pranë tëmthave, në anë të plagës së hapur.

Këndonte një këngë të shkurtër, duke shkuar pas karrocave:

Shpesh ditëve të bukura gjithë nxehtësi

Vashat ëndërrojnë veç dashuri.

Dhe gjithë pjesa tjetër e këngës, vazhdonte me zogj, me diell dhe me gjethe.

Nganjëherë, i dilte Emës befas, nga mbrapa, kokëzbuluar. Ajo hiqej mënjanë duke lëshuar një klithmë. Iveri tallej me të. E këshillonte të shkonte të zinte vend në ndonjë stendë në panairin e Shën Romenit, ose e pyeste, me shaka, si ia çonte me shëndet dashnorja e tij.

Shpesh, kur karroca ishte duke ecur, papritur, kapela e tij hynte brenda nga dritareza, ndërsa ai kapej me dorën tjetër, pas shkallëzës, ku e stërpiknin me baltë rrotat. Zëri i tij i mekur në fillim dhe rënkues më pas, bëhej pastaj rrëqethës. Ai zvargej në errësirën e natës; si vajtim i turbullt i ndonjë fatkeqësie të papërcaktuar; dhe duke çarë mes tringëllimës së zilkave, fëshfërimës së pemëve dhe gërgërimës së kabinës të boshatisur të karrocës, kishte një tingull të largët që e trondiste Emën. I futej kësaj në thellësi të shpirtit si ndonjë vorbull në humnerë dhe e vërviste nëpër hapësira melankolie të pafundme. Mirëpo Iveri, që vinte re një peshë të re nga mbrapa, godiste kuturu fort me kamxhik. Maja e tij e fshikullonte atë mu në plagë, dhe ai binte në baltë, duke ulëritur.

Pastaj udhëtarët e Dallëndyshes më në fund i zinte gjumi, disa me gojë hapur, të tjerët me kokë ulur, të mbështetur mbi supin e atyre që kishin pranë ose me krahë futur poshtë rripit, duke u tundur sipas lëkundjes së karrocës, ndërsa refleksi i dritës së fenerit që luhatej jashtë, mbi vithet e kuajve, si depërtonte brenda nëpërmjet perdeve prej baze ngjyrë çokollate, hidhte hije ngjyrë gjaku mbi gjithë ata njerëz të palëvizshëm. Ema e dërrmuar nga trishtimi, fërgëllonte nën petkat e saj, dhe ndiente gjithmonë e më shumë të ftohët në këmbë dhe një plagë në zemër.

Sharli rrinte në shtëpi duke pritur atë; Dallëndyshja të enjteve vinte gjithmonë me vonesë. Më në fund zonja mbërrinte! Mezi sa arrinte të puthte vogëlushen! Darka nuk ishte gati, asaj aq i bënte. Ia falte edhe kuzhinieres. Tani çdo gjë mund t’i lejohej kësaj vajze.

Shpesh i shoqi, si vinte re çehren e saj të zbehtë, e pyeste se mos ishte gjë e sëmurë.

- Jo, - i thoshte Ema.

- Po ti sonte sesi më dukesh, tjetërsoj, - reagonte ai.

- Eh! S’kam gjë! S’kam gjë!

Bile, kishte raste që, sa kthehej në shtëpi, ngjitej drejt e në dhomën e saj; dhe Justini që ndodhej aty rrotull, shkonte sa andej-këndej me hapa të qetë, duke i shërbyer më me shkathtësi sesa një shërbëtore e përsosur. I vinte në vendin e duhur shkrepësen, shandanin e vogël, një libër, i nxirrte këmishën e natës, i bënte gat shtratin.

“Hajde mirë është, - i thoshte ajo, - ik tani”, sepse ai qëndronte në këmbë, me duar lëshuar dhe me sy të habitur, sikur të ishte pleksur me fijet e panumërta të një ëndërrimi të papritur.

Dita e nesërme ishte e tmerrshme, bile dhe të tjerat pas saj ishin akoma më të padurueshme ngaqë Ema mezi ç’priste të kapte përsëri me dorë lumturinë e saj – epsh i pangopur, i ndezur me përfytyrime të gjalla dhe që, ditën e shtatë, shpërthente i tëri lirshëm nga ledhatimet e Leonit. Afshet e tij, fshiheshin nën shfrime mrekullimi dhe mirënjohjeje. Ema e shijonte këtë dashuri, e matur dhe e përpirë e tëra, e ushqente me të gjitha zjarret e ndjenjave të saj, dhe i dridhej trupi nga frika se mos i shuhej më vonë.

Shpeshherë ajo i thoshte me një zë të ëmbël melankolik:

- Ah! Ti ke për të më lënë mua!... Ti do të martohesh!... Si gjithë të tjerët ke për të qenë dhe ti.

Ai e pyeste:

- Kush të tjerët?

- Po burrat, pra, - i përgjigjej ajo.

Pastaj, duke e shtyrë me një shprehje lënguese në fytyrë, shtonte:

- Të gjithë ju të poshtër jeni!

Një ditë kur po filozofonin për zhgënjimet në këtë botë, ajo i tha (për të vënë në provë xhelozinë e tij ose ngaqë kishte nevojë të tmerrshme t’i hapte zemrën) se dikur kishte dashur, para tij, një tjetër “jo si ti!” i tha ajo menjëherë, duke iu betuar për kokë të së bijës se midis tyre s’kishte ndodhur asgjë.

Djaloshi e besoi, por megjithatë e pyeti se ç’punë bënte ai.

- Ishte kapiten anijeje, i dashur.

Nuk ishte kjo një mënyrë për të shmangur çdo interesim të mëtejshëm, dhe për t’i dhënë njëkohësisht vetes rëndësi të madhe, duke u hequr sikur ia kishte marë mendtë një njeriu që duhej të ishte me karakter luftarak dhe i nderuar në jetë?

Atëherë sekretari e ndjeu sesa e ulët ishte pozita e tij, i lindi një dëshirë e zjarrtë të kishte spaleta, dekorata, tituj. Të gjitha këto kishin për t’i pëlqyer asaj: këtë e merrte me mend ngaqë ajo e kishte zakon të shpenzonte jashtë mase.

Dhe megjithatë ajo nuk ia shfaqte shumë nga marrëzitë e saj si për shembull dëshirën që, për të ardhur në Ruan, të kishte një kaloshin të kaltër, me një kalë anglez dhe me një karrocier me çizme të përveshura. Këtë tekë ia kishte ngulur në mend Justini, i cili i lutej vazhdimisht ta bënte shërbyesin e saj, dhe, në qoftë se mungesa e kësaj karroce nuk ia zbehte kënaqësinë e vajtjes çdo të enjte në takim, me siguri që hidhërimin në kthim ia shtonte.

Shpesh, kur bisedonin së bashku për Parisin, ajo si përfundim i pëshpëriste:

- Ah! Sa mirë do të ishte të jetonim aty!

- Pse s’jemi të lumtur këtu? – e pyeste ëmbëlsisht djaloshi, duke i ledhatuar flokët.

- Po, ke të drejtë, - i thoshte ajo, - jam e marrë, puthmë!

Për të shoqin ajo ishte bërë më e këndshme se kurrë ndonjëherë, i përgatiste atij kremra me fëstëk dhe pas darke, luante në piano valse. Atij i dukej vetja pra si njeriu më fatmadh në botë, po dhe Ema ama jetonte gjakpaprishur, kur, një mbrëmje, papritur e pa kujtuar, ai e pyeti:

- Ty të jep mësime zonjusha Lamprër, apo jo?

- Po.

- Çudi, e takova qëparë, - vazhdoi Sharli, - te zonja Liezhar. I fola për ty; s’të njihte.

Kjo i ra si rrufe. Megjithatë reagoi natyrshëm:

- Ah! Me siguri, do të ma ketë harruar emrin!

- Ose ndoshta në Ruan, - i tha mjeku, - mos ka disa zonjusha Lemprër që janë mësuese pianoje?

- Ka mundësi!

Pastaj, duke marrë zjarr shtoi:

- Sidoqoftë, ja këtu i kam dëftesat e saj! Shiko.

Dhe shkoi te tryeza e shkrimit, rrëmoi nëpër gjithë sirtarët, i ngatërroi të tëra letrat dhe më në fund i humbi mendja aq keq, saqë Sharli ngulmoi që të mos mundohej aq shumë për ato dreq dëftesa.

- Oh! kam për t’i gjetur, - i tha ajo.

Dhe me të vërtetë, që të premten tjetër, Sharli, duke mbathur çizmet në dhomën e errët ku mbanin rrobat e tij, ndjeu një fije letre midis çizmes dhe çorapes, e mori atë dhe lexoi:

Kam marrë, për tre muaj mësim, si dhe për pajisje me mjete të ndryshme muzikore, shumën prej gjashtëdhjetë e pesë frangash.”

Felisi Lamprër

Mësuese muzike

- Si dreqin është futur në çizmen time?

- Do të ketë rënë patjetër, - iu përgjigj ajo, - nga kutia e faturave, që është në buzë të raftit.

Qysh nga ai çast jeta e saj u shndërrua në një koleksion gënjeshtrash, me të cilat ajo mbështillte dashurinë e saj si në pëlhura, për ta fshehur.

Gënjeshtra ishte bërë për të nevojë, mani, kënaqësi, aq sa, po të thoshte se kishte kaluar, dje, nga ana e djathtë e ndonjë rruge, kishte shumë mundësi t’i kishte rënë nga e majta.

Një mëngjes kur ajo sapo ishte nisur, e veshur, siç e kishte zakon, me rroba të lehta, papritmas nisi të binte borë; dhe Sharli, që po shihte motin nga dritarja, vuri re zotin Burnizien hipur në kaloshinin e zotit Tyvazh, që po e çonte në Ruan. Atëherë zbriti dhe i dha në mirëbesim priftit një shall të madh për t’ia dhënë në dorë zonjës, kur të mbërrinte te Kryqi i Kuq. Me të arritur në bujtinë Burnizieni pyeti ku ishte gruaja e mjekut të Jonvilit. Hanxhesha i tha se ajo vinte shumë rrallë aty. kështu pra, në mbrëmje kur e pa zonjën Bovari hipur në Dallëndyshe, famullitari i tregoi sikletin që pati, por pa i dhënë në fund të fundit shumë rëndësi, sepse zuri t’i lavdëronte një predikues që në atë kohë bënte namin në katedrale, dhe të gjitha zonjat vraponin ta dëgjonin.

Mirëpo, edhe pse nuk i kishte kërkuar ndonjë sqarim ai, mbase më vonë të tjerët mund të mos tregoheshin aq të matur. Prandaj e pa me vend të dukej në çdo rast nga Kryqi i Kuq, kështu që njerëzit e ndershëm të fshatit që e shihnin nëpër shkallë nuk dyshonin për asgjë.

Megjithatë një ditë, zoti Lërë e ndeshi kur po dilte nga Hotel Bulonja,kapur prej krahu me Leonin; dhe atë e zuri frika, duke kujtuar se ai do të llapte. Mirëpo ai s’ishte aq budalla.

Pas tri ditësh, ai i hyri në dhomë, mbylli derën dhe i tha:

- Kam nevojë për para.

Ajo i bëri të ditur se nuk mund t’i jepte. Lërëi ia nxori sheshit ankesat që kishte, dhe i kujtoi gjithë të mirat që i kishte bërë.

Dhe me të vërtet, nga dy kambialet që kishte nënshkruar Sharli, Ema deri tani i kishte shlyer vetëm një. Sa për tjetrin, tregtari, meqë i ishte lutur ajo, kishte pranuar ta zëvendësonte me dy të tjerë, të cilët bile ishin përsëritur me afat pagimi shumë të gjatë. Pastaj ai nxori nga xhepi një listë plaçkash të papaguara: perde, qilim, stof për kolltukë, disa fustane dhe artikuj të ndryshëm tualeti, vlefta e të cilave kapte shumën prej rreth dy mijë frangash.

Ajo uli kokën; ai vazhdoi:

- Po në qoftë se nuk keni të holla në dorë, keni pasuri të patundshme.

Dhe i përmendi një shtëpi karakatinë në Barnëvil, afër Omalit, që nuk i siguronte ndonjë të ardhur kushedi se çfarë. Dikur ajo bënte pjesë në një çiflig të vogël që e kishte shitur zoti Bovari, babai; sepse Lërëit s’i shpëtonte gjë, i dinte të gjitha që nga numri i hektarëve e deri tek emrat e fqinjëve.

- Po të isha unë në vendin tuaj, - i thoshte ai, - do të çlirohesha nga borxhet, dhe do të më ngelej bile dhe një tepricë parash.

Ajo nxori vështirësinë e gjetjes së blerësit; ai i dha shpresë se do t’ia siguronte ai vetë; mirëpo ajo e pyeti se ç’duhej të bënte që ta shiste.

- Nuk e keni prokurën? – i tha Lërëi.

Kjo fjalë i erdhi si fllad i freskët.

- Ma lini mua faturën, - i tha Ema.

- Oh! S’është nevoja! – ia preu Lërëi.

Ai erdhi përsëri javën tjetër, dhe u mburr që, pas shumë e shumë përçapjesh, kishte gjetur më në fund njëfarë Langluai, i cili, ia kishte vënë syrin prej kohësh pronës, pa bërë të ditur se sa jepte për të.

- Le të japë sa të dojë! – bërtiti ajo.

Mirëpo duhej pritur sa t’i blinin mendjen atij qerratai. Për një çështje të tillë ia vlente të bëhej një udhëtim, dhe, meqë ajo s’e merrte dot vetë këtë rrugë, ai u tregua i gatshëm të shkonte në vend të bisedonte goja gojës me Langluain. Sa u kthye prej tij, ai i tha se blerësi jepte katër mijë franga.

Ema u ngazëllye nga ky lajm.

- Të thuash atë që është, - shtoi ai, - goxha mirë e paguan.

Gjysmën e shumës ajo e mori menjëherë, dhe në çastin kur do t’i kthente atij borxhin, tregtari i tha:

- Po më vjen keq, për fjalë të nderit, që ju ikën përnjëherësh nga dora një shumë kaq e majme.

Atëherë, ajo vështroi kartëmonedhat; dhe duke menduar për takimet e panumërta që mund të bënte me këto dy mijë franga në Ruan me dashnorin, belbëzoi:

- Si! si!

- Oh! – Vazhdoi ai duke qeshur si babaxhan. – Llogaritë mund të bëhen si të duash. Pse s’i di unë hallet familjare?

Dhe e vështronte ngultas, duke mbajtur në dorë dy fije të gjata letre që i rrëshqiste nëpër gishtërinj. Më në fund, si hapi portofolin, shpalosi mbi tryezë katër kambiale, me nga një mijë franga secilin.

- Pa m’i firmosni këto, dhe pastaj mbajini të gjitha ju.

Ajo bërtiti e skandalizuar.

- Po, po t’ju jap tepricën, - iu kthye pa pikë turpi zoti Lërë, - nuk ju bëj dhe juve një nder?

Dhe, si mori penën, shkroi në fund të faturës:

“Kam marrë nga zonja Bovari katër mijë franga.”

- Pse shqetësoheni, përderisa pas gjashtë muajsh keni për të marrë të prapambeturat e gërmadhës suaj, dhe unë po ua shtyj afatin e kambialit të fundit pasi t’ju jenë paguar paratë?

Ema po ngatërrohej disi në llogaritë që bënte, dhe në vesh ndiente një tingëllim sikur të binin rreth e rrotull saj mbi dysheme monedha ari që derdheshin nga qeset. Së fundi Lërëi i sqaroi se kishte një mikun e tij, Vensarin, bankier në Ruan, i cili do t’ia zbriste këto katër kambiale, pastaj ai do t’ia dorëzonte vetë zonjës tepricën e huasë reale.

Mirëpo, në vend të dy mijë frangave, ai i solli një mijë e tetëqind, sepse miku i tij Vensar (siç i takonte me hak) kishte mbajtur dyqind franga, për shpenzime komisioni dhe skontimi.

Pastaj i kërkoi si pa të keq një dëftesë.

- Ju e kuptoni..., në tregti..., nganjëherë... Vini dhe datën, ju lutem, datën.

Atëherë Emës iu shfaq përpara një horizont i tërë me teka të arritshme. Megjithatë ajo u tregua aq e mençme sa vuri mënjanë tri mijë skude, me të cilat u shlyen, në afatin e duhur tri kambialet e para, mirëpo i katërti, qëlloi që erdhi në shtëpi një të enjte, dhe Sharli, i tronditur, priti me durim sa t’i kthehej e shoqja, që t’i jepte sqarime.

Edhe në s’e kishte vënë në dijeni për këtë kambial, ajo e kishte pasur vetëm e vetëm nga meraku që mos ta shqetësonte me hallet e shtëpisë; iu ul mbi gjunjë, e ledhatoi, i tha fjalë përkëdhelëse dhe ia numëroi një për një të gjitha ato gjëra të domosdoshme, të blera me kredi.

- Në fund të fundit duhet ta pranosh edhe vetë se, po të kesh parasysh sasinë e tyre, nuk kanë kushtuar edhe aq shtrenjtë.

Sharli, ngaqë s’dinte nga t’ia mbante, s’kaloi shumë dhe iu drejtua të pashmangshmit Lërë, që u zotua se do t’i ujdiste të gjitha, në qoftë se zotëria i nënshkruante dy kambiale, njëra prej të cilave ishte shtatëqind frangëshe. Për të përballuar këtë detyrim, ai i shkroi një letër prekëse së ëmës. Në vend që t’i dërgonte përgjigje, ajo erdhi vetë, dhe, kur Ema deshi të merrte vesh në kishte shtënë gjë në dorë prej saj, ai iu përgjigj:

- Po. Mirëpo ja që do të shohë faturën.

Të nesërmen, ndaj të gdhirë, Ema vrapoi te zoti Lërë për t’iu lutur t’i bënte një faturë tjetër, që të mos i kalonte të një mijë frangat; sepse po të tregonte atë të katër mijëve, duhej të thoshte se i kishte shlyer dy të tretat, të pohonte, për pasojë, shitjen e pasurisë së patundshme, pazarllëk ky i bërë më së miri nga tregtari, dhe që në të vërtetë u mor vesh më vonë.

Sidoqoftë çmimi i çdo njërit prej artikujve ishte shumë i ulët, zonjës Bovari, nënës, s’iu ndenj pa thënë se kishin bërë shpenzime të tepruara.

- S’rrinit dot pa qilim ju? Përse u dashkësh zëvendësuar stofi i kolltukëve? Në kohën time, vetëm një kolltuk tek mbahej në shtëpi, për të moshuarit – të paktën kështu ishte te nëna ime, që ishte grua për së mbari, të më besoni. – S’mund të jenë të gjithë të kamur! S’ka pasuri të përballojë shpenzimet e kota! Do të më skuqej faqja nga turpi mua, po ta merrja veten me pekule siç bëni ju! E megjithatë, unë jam grua plakë, kam nevojë për kujdesje... Pa shih? pa shih, ç’janë gjithë këto salltanete e tangërllëqe! Si, të paguash dy franga për mëndafsh astari!... kur mund të gjesh me dhjetë groshë? bile dhe me tetë beze që e bën punën për bukuri.

Ema e shtrirë në shpinë mbi kanapenë e vogël, i përgjigjej me të qetë sa mundej:

- Ehu! Moj zonjë, boll! Boll tani!...

Mirëpo ajo vazhdonte t’i jepte këshilla, duke i thënë se kështu siç e kishte nisur do të përfundonin në spital. Bile fajin e kishte Bovariu. Për fat të mirë ai i kishte premtuar se do ta zhdukte nga faqja e dheut atë prokurë...

- Si?

- Ah! M’u betua, - vazhdo e shkreta grua.

Ema hapi dritaren, thërriti Sharlin, dhe i gjori burrë u detyrua të pohonte fjalën e dhënë që ia kishte shkulur nga goja e ëma.

Ema doli, dhe u kthye shpejt duke i zgjatur gjithë madhështi një fletë të trashë letre.

- Ju falemnderit, - i tha plaka.

Dhe e hodhi në zjarr prokurën.

Ema ia nisi një të qeshure çjerrëse, buçitëse, të pareshtur: e kishte kapur një krizë nervash.

- Ah! O zot! – bërtiti Sharli, - Edhe ti ke fajin tënd, që vjen e bën sherre e shamata!...

E ëma, duke ngritur supet, donte t’i mbushte mendjen se i kishte naze të gjitha ato që bënte.

Mirëpo Sharli, si iu kundërvu për herë të parë, mori anën e së shoqes, kështu që zonjës Bovari, nënës, iu shkrep të ikte. Ajo u nis që të nesërmen dhe, te pragu i derës, kur ai po përpiqej që ta mbante, iu përvesh:

- Lëri, lëri kto! Ti më shumë do atë se mua, dhe të drejtë, ke, kështu je në rregull. Fundja dëm kokës i bën! Ke për ta parë!... Mbeç me shëndet!... se s’jam duke ardhur, siç thua zotrote, t’i bëj asaj sherre e shamata.

Sharli u vu në siklet të madh dhe me Emën, sepse kjo i mbante mëri hapur për mosbesimin që kishte treguar ndaj saj; atij iu desh t’i lutej e stërlutej që ajo të pranonte ta merrte përsëri prokurën, dhe bile e çoi vetë te zoti Gijomen që t’i bënte një tjetër, njëlloj si të parën.

- E kuptoj, - tha noteri, - një njeri i shkencës s’mund të humbasë mendjen pas hollësive të zakonshme të jetës.

Dhe Sharlin e lehtësoi në vetvete ky mendim i sheqerosur, i cili ia vishte pikën e dobët me një paraqitje mikluese si të ishte njeri që merrej me gjëra të larta.

Çfarë shpërthim ndjenjash pati të enjten tjetër, në hotel, në dhomën e tyre, bashkë me Leonin! Ajo qeshi, qau, këndoi, porositi shumë shurupe, deshi të pinte cigare, atij iu duk e tjetërsojshme, por e adhurueshme, mrekullia vetë.

Ai nuk e dinte se ç’ishte gjithë ai reagim i brendshëm i tërë qenies së saj që e shtynte edhe më të lëshohej drejt qejfeve të jetës. Ajo po bëhej gjaknxehtë, e babëzitur dhe epshore; dhe bile shëtiste me të nëpër rrugë, me kokë përpjetë, pa pasur pikë frike, siç thoshte vetë, se mos i dilte nami. Megjithatë, nganjëherë, Emës i kalonin të dridhura nëpër trup, kur befas mendonte se mos ndeshej me Rodolfin; sepse i dukej, ndonëse ishin ndarë njëherë e përgjithmonë, se nuk ishte çliruar plotësisht nga vartësia e tij.

Një mbrëmje, ajo s’u kthye fare në Jonvil. Sharlit po i ikte mendja, dhe Berta e vogël, që s’donte të flinte pa të ëmën, qante me dënesë sa s’i plaste zemra. Justini kishte dalë rrugëve kuturu ta kërkonte. Omeu gjithashtu kishte dalë nga farmacia.

Më në fund, Sharli, që s’duronte dot më, në orën njëmbëdhjetë, bëri gati kaloshinin, ia hipi, i ra me kamxhik kalit dhe rreth orës dy të mëngjesit mbërriti te Kryqi i Kuq. S’gjeti gjë aty. me vete mendoi se ndoshta e kishte parë sekretari, po ku banonte ai? Për fat, Sharlit i ra ndër mend adresa e padronit të tij. Vrapoi tek ai.

Dita po fillonte të agonte. Ai shqoi një tabelë sipër një porte; trokiti. Dikush, pa ia hapur, ia tha me të bërtitur të dhënën që kërkonte, duke shtuar më pas gjithë ato sharje kundrejt atyre që vijnë e shqetësojnë të tjerët natën.

Shtëpia ku banonte sekretari nuk kishte as zile, as trokitës, as portier. Sharli u ra fort me grusht kanateve. Rastisi që në atë çast kaloi aty një polic; atëherë atë e zuri frika dhe u largua.

“Qenkam i marrë, - thoshte ai me vete, - me siguri duhet ta kenë mbajtur për darkë te zoti Larmo.”

Familja Larmo nuk banonte më në Ruan.

“Do të ketë ndenjur të kujdeset për zonjën Dybrëj. Po, jo! Zonja Dybrëj ka dhjetë muaj që ka vdekur!... Ku të jetë vallë?”

Kur papritmas i lindi në kokë një mendim. Kërkoi një një kafene librin e adresave dhe pa aty me të shpejtë të gjente emrin e zonjushës Lamprër, e cila banonte në rrugën Rënel-des-Marokinie, Nr.74.

Kur po futej në këtë rrugë, në cepin tjetër të saj u shfaq Ema; më tepër u hodh mbi të se sa e përqafoi, duke bërtitur:

- Kush të mbajti dje?

- Isha sëmurë.

- Po nga se?... Ku?... Si?...

Ajo preku ballin me dorë, dhe iu përgjigj:

- Te zonjusha Lamprër.

- Isha i sigurt për këtë! Aty po shkoja.

- Mos u mundo kot, - i tha Ema. – Sapo doli nga shtëpia, por, këtej e tutje, mos u bëj merak. Unë s’mund ta ndiej veten të qetë, më kupton, po ta di se vonesa më e vogël të shqetëson kaq shumë.

Kjo ishte një lloj leje që ajo i jepte vetes për të mos hasur asnjë pengesë në ikjet e saj. Kështu pra, e shfrytëzoi atë si i vinte për mbarë, pa masë. Kur i hipte dëshira për të takuar Leonin, nisej duke nxjerrë një arsye e aq, dhe, meqë atë ditë ai nuk e priste, ajo shkonte e kërkonte në zyrë.

Në fillim ai gëzohej mjaft, mirëpo s’kaloi shumë dhe nuk ia fshehu më të vërtetën: padroni i tij ankohej me të madhe nga këto shqetësime.

- Ehu! Hajde pra tani, - i thoshte ajo.

Dhe ai ia mbathte jashtë.

Ema deshi që ai të vishej krejt me të zeza dhe të linte një mjekër me majë, që t’i ngjante portreteve të Luigjit XIII. Shfaqi dëshirën t’i shihte banesën, e cila iu duk kot më kot; ai u skuq nga turpi, po ajo s’ia vuri veshin, pastaj e këshilloi të blinte perde si ato të sajat dhe, meqë ai nuk pranonte të shpenzonte për to, ajo i tha me të qeshur:

- Aha! T’u dhimbskan skudet.

Çdo herë që rrinin bashkë, Leoni duhej t’i tregonte asaj me hollësi gjithçka që kishte bërë qysh nga takimi i tyre i fundit. Ajo i kërkoi vargje, vargje për veten e saj, një vjershë dashurie për nder të saj, por ai s’arriti dot kurrë ta rimonte vargun e dytë, dhe si përfundim kopjoi një sonet nga një album me poezi dhe ilustrime.

Këtë e bënte jo aq për mburrje, se sa nga dëshira që vetëm e vetëm t’i pëlqente asaj. Mendimet as që ia vinte në diskutim; shijet ia mirëpriste të gjitha; më tepër bëhej ai dashnorja e saj se sa ajo e tij. Ajo ia rrëmbente shpirtin fare me ato fjalë të ëmbla dhe me ato puthje që i bënte. Ku vallë ta kishte mësuar tërë këtë shthurje thuajse ideale që ishte aq e thellë dhe e maskuar saqë s’mund të ta merrte dot mendja?