Pjesa Pare - Kreu 7 - Romani Zonja Bovari i Gustav Flober

PJESA PARE
KREU VII

Megjithatë ajo nganjëherë mendonte se ato ishin ditët më të bukura të jetës së saj, muaji i mjaltit, siç thuhet ndryshe. Që të shijonte nektarin e tyre, e mira ishte të shkonte nëpër ato vende me emra kumbues ku ditët e para pas martesës kalohen në një plogështi aq të këndshme! Hipur në ndonjë karrocë poste, me perde mëndafshi të kaltër nga brenda, ngjitesh dalëngadalë nëpër rrugët e rrëpirta, duke dëgjuar gurgullimën e shurdhët të ujëvarës. Kur perëndon dielli ngopesh me erën e këndshme të limonëve në breg të gjive të detit; pastaj në mbrëmje, duke ndenjur mbi tarracën e vilave, vetëm për

vetëm e kapur dorë për dore vështron yjet dhe bën plane për të ardhmen. Ajo mendonte se në këtë rruzull tokësor disa vende duhej të krijonin lumturi, si ndonjë bimë e veçantë që çel mbarë në një vend dhe që s’bëhet dot askund tjetër. Përse të mos prehej edhe ajo, mbështetur mbi bërryla në ballkonin e ndonjë vile zvicerane a të mbyllej bashkë me trishtimin e saj në ndonjë shtëpizë fusharake skoceze, si bashkëshorte e një burri të veshur me frak kadifeje të zezë me kinda të gjatë dhe me çizme prej lëkure të butë, me kapelë me majë dhe me mansheta!

Ndoshta do të kishte dëshirë t’ia hapte zemrën dikujt për të gjitha këto ëndërrime. Po si mund të shprehte një siklet të pakapshëm, që ndërronte trajtë si retë, që vërtitej si vorbull ere? Nuk gjente dot fjalët, domethënë rastin, i mungonte guximi.

Megjithatë asaj i dukej se po ta donte Sharli një gjë të tillë, po ta kishte parandier, po të ishte puqur, qoftë dhe një herë të vetme, shikimi i tij me mendimet e saj, zemra do t’i zbrazej përnjëherë nga gjithë ajo ngarkesë, ashtu siç bien frutat e pjekura të pemëve sa vë dorën në to. Mirëpo sa më shumë i lidhte jeta bashkëshortore, aq më tepër në brendësi të shpirtit ajo shkëputej prej tij.

Bisedat që bënte Sharli ishin të rrafshta, si trotuare rrugësh dhe në to qarkullonin mendime dosido të njerëzve e aq me veshje të përditshme që s’të ngjallnin asnjë emocion, s’të bënin as të qeshje, as të ëndërroje. Kur banonte në Ruan, i thoshte ai, s’ishte bërë asnjëherë kureshtar të shkonte të shihte ndonjë shfaqje në teatër me aktorë nga Parisi. S’dinte as të notonte, as të bënte skermë, as të gjuante me pistoletë, bile, një ditë s’ishte as në gjendje t’i shpjegonte asaj një term të të hipurit në kalë, të cilin ajo e kishte hasur në një roman.

Mirëpo a nuk është e domosdoshme vallë që burri të shkëlqejë në shumë drejtime, ta bëjë bashkëshorten të njohë forcën e pashtershme të dashurisë, shijet e stërholluara të jetës, të gjitha të fshehtat! Ndërsa ai s’i mësonte asaj asgjë, s’dinte kurrgjë, s’kishte asnjë dëshirë. Kujtonte se ajo ishte e lumtur; dhe ajo e kishte inat që ai s’e prishte fare terezinë, që s’dilte kurrë nga ajo plogështi e patrazuar, që e ndiente bile veten të lumtur prej saj.

Nganjëherë ajo vizatonte; dhe për Sharlin ishte kënaqësi e madhe t’i rrinte pranë në këmbë, duke e parë se si përkulej mbi copën e kartonit dhe picërronte sytë për ta parë më mirë veprën e saj, ose rrumbullakoste toptha me tul buke mbi thoin e gishtit të tij. Pastaj luante në piano, sa më shpejt lëviznin gishtat e saj nëpër tastierë, aq më tepër mrekullohej ai. Ajo u binte atyre me siguri të plotë dhe i kalonte gishtat nga një cep i pianos te tjetri pa asnjë ndërprerje. E shkundur në këtë mënyrë prej saj, vegla e vjetër muzikore, së cilës i përdridheshin kordat, dëgjohej deri në fund të fshatit, kur ishte hapur dritarja, dhe shpesh herë sekretari i gjykatësit, që kalonte nga rruga kryesore, kryezbuluar dhe me shapka, me një fije letre në dorë, ndalonte për ta dëgjuar.

Por Ema dinte të qeveriste dhe shtëpinë. Të sëmurëve u dërgonte llogarinë e vizitave me letra të qëndisura aq bukur sa nuk vinin aspak erë faturë. Kur u vinte të dielave ndonjë fqinj për drekë, ajo bënte ç’bënte dhe nxirrte ndonjë gatim të këndshëm, ujdiste mirë e bukur mbi fletë hardhie piramida të tëra me mollë, nxirrte glikora të ndryshme në pjatë, dhe bile thoshte se do të blinte ca gota të veçanta për të shpëlarë gojën me ujë të parfumuar para se të shtronin ëmbëlsirat. Të gjitha këto e ngrinin shumë lart Bovariun.

Sharli e çmonte veten akoma më tepër që kishte marrë një grua si ajo. Të gjithëve u tregonte me mburrje në sallën e ngrënies, dy skica të vogla që kishte bërë Ema me laps, të cilat ai i kishte vendosur me porosi në korniza tepër të mëdha dhe i kishte varur mbi letrën e murit me shirita të gjatë në ngjyrë të gjelbër. Kur dilnin nga kisha, pas meshës, i binin në sy, tek rrinte te pragu i derës, pantoflat e bukura të qëndisura.

Mbrëmjeve kthehej vonë, në orën dhjetë, nganjëherë dhe në mesnatë. Sa vinte, kërkonte të hante dhe, meqë shërbëtorja kishte rënë të flinte, i shërbente Ema. Hiqte redingotën që të hante më rehat. I fliste asaj për gjithë njerëzit që kishte takuar njërin pas tjetrit, për fshatrat ku kishte shkuar, për recetat që kishte dhënë dhe, i vetëkënaqur, hante jahninë që kishte tepruar, qëronte koren e djathit, përlante një mollë, pinte gjithë kanën me ujë, pastaj futej në shtrat, shtrihej në shpinë dhe gërhiste.

Meqë i ishte bërë zakon prej kohësh të mbante në kokë një kapuç të pambuktë nate, shalli nuk i rrinte mbi verstë; kjo ishte dhe arsyeja që të nesërmen në mëngjes flokët i binin lesheli mbi fytyrë dhe i zbardheshin nga pushi i puplave të jastëkut të cilit i zgjidheshin lidhëset gjatë natës. ai mbante vazhdimisht çizme të forta, që kishin te qafat dy pala të gjera që vinin duke u ngushtuar drejt syrit të këmbëve, ndërsa faqet e pjesës së poshtme vazhdonin drejt të shtrira si t’i kishte fundosur ndonjë këmbë prej druri. “S’ka si bëhen më të mira për në fshat”, - thoshte ai.

E ëma ishte me të për këto kursime që bënte, sepse ajo vinte të rrinte tek ai si më parë, sa herë që në shtëpinë e saj plaste keq sherri, ndonëse zonja Bovari, nëna, sikur nuk e honepste dot nusen e të birit. I dukej që i zgjaste këmbët shumë më tepër se ç’kishte jorganin: drutë, sheqeri dhe qirinjtë harxhoheshin si në ndonjë shtëpi të madhe dhe, me gjithë atë prush që digjej në kuzhinë mund të bëheshin njëzet e pesë gjellë! Ajo ia vendoste ndërresat nëpër rafte dhe e porosiste t’i bënte sytë katër kur sillte kasapi mishin. E ëma i zbatonte këto këshilla; zonja Bovari ia jepte pa kursim, dhe gjithë ditën e ditës ngrinin e ulnin shprehjet bija ime dhe mama, të cilat u dilnin nga goja me një dridhje të lehtë të buzëve, ngaqë secila prej tyre i shqiptonte këto fjalë të ëmbla me një zë që i dridhej nga inati.

Sa qe gjallë zonja Dybyk, plaka e ndiente se zinte vendin e parë në zemrën e të birit, mirëpo tani, dashuria e Sharlit për Emën, i dukej si largim prej dhembshurisë së saj, si rrëmbim prej dikujt tjetër i asaj që i përkiste; dhe lumturinë e të birit e ndiqte me trishtim të heshtur si ndonjë i rrënuar që vështron nga dritarja njerëz të huaj, shtruar rreth tryezës, në shtëpinë e tij. Ajo i përmendte, si kujtimet, mundet dhe flijimet e saj, dhe, duke i krahasuar ato me moskokëçarjet e Emës, nxirrte si përfundim se s’kishte pikë kuptimi që ai ta adhuronte atë në atë farë feje.

Sharli s’dinte si t’i përgjigjej; e respektonte të ëmën, dhe të shoqen e donte sa s’bëhet; gjykimin e të parës e quante të pagabueshëm, dhe megjithatë për të e dyta s’kishte të sharë. Pasi ikte nga shtëpia zonja Bovari, ai përpiqej gjithë tutë dhe me të njëjtat fjalë, t’i bënte gruas një a dy vërejtje nga më të lehtat ndër ato që kishte dëgjuar nga e ëma; Ema, si i mbushte mendjen me dy fjalë që e kishte gabim, e niste te të sëmurët e tij.

Megjithatë, e frymëzuar nga teoritë që i mbante për të mira, ajo deshi të ndillte dashurinë. Në dritën e hënës, ajo i recitonte në kopsht të gjitha vargjet e dashurisë që dinte përmendsh dhe i këndonte, duke psherëtirë, adaxhio melankolike; por edhe paskësaj ajo e ndiente veten po aq të ftohtë sa më parë, dhe Sharli nuk i dukej gjë as më i dashuruar, as më i mallëngjyer, nga ç’ishte zakonisht.

Kështu pra, edhe kur përplasi paksa urorin me zemrën e saj, pa nxjerrë dot asnjë shkëndijë, duke mos qenë në gjendje as vetë të kuptonte se çfarë nuk po ndiente, ashtu siç e kishte të pamundur të besonte ato që nuk shfaqeshin në trajtë të zakonshme, u bind kollaj se dashuria e Sharlit s’kishte më asgjë të jashtëzakonshme. Vërshimet e ndjenjave të tij dashurore kishin njëfarë rregulli; kishte orën e caktuar kur e puthte. Kjo i ishte bërë një shprehi si shumë të tjera dhe si një ëmbëlsirë e parashikuar më parë mbas të njëjtës gjellë.

Zonjës i kishte falur një rojtar gjuetie një langua femër, racë italiane, të cilin e kishte shëruar zotëria nga një pneumoni; ajo e merrte qenin me vete kur dilte shëtitje, sepse shëtiste nganjëherë, që të rrinte vetëm për një çast dhe t’i hiqej nga sytë kopshti i përjetshëm me rrugën gjithë pluhur.

Ajo shkonte deri në ahishten e Banevilit, pranë shtëpisë së braktisur, në qoshe të murit, nga ana e fushës. Në hendek, midis barërave, rriteshin kallama të gjatë me fletë të holla si teh thike.

Së pari hidhte sytë rreth e rrotull, për të parë se mos kishte ndryshuar gjë qysh nga hera e fundit që kishte qenë atje. I gjente aty ku i kishte lënë luletogëzat dhe luleshebojat, tufat e hithrave rreth e përqark gurëve të mëdhenj, si dhe pllangat e myshkut gjatë të tri dritareve, kanatet e të cilave gjithmonë të mbyllura, po shkërmoqeshin nga kalbëzimi, mbi hekurat e ndryshkur. Mendja, në fillim pa ndonjë qëllim të caktuar, i endej kuturu, si langoi i saj, që vinte vërdallë nëpër fushë, lehtë-lehtë mbas fluturave të verdha, ndiqte seragët ose kafshonte lulëkuqet në anë të ndonjë parcele të mbjellë me grurë. Pastaj, pak nga pak, mendimet i përqendroheshin dhe, ulur mbi bar, ku rrëmonte çikë e nga një çikë me majën e çadrës së saj, Ema përsëriste me vete: “Ç’dreqin pata, o zot, që u martova?”

Vriste mendjen nëse do të kishte qenë e mundur që me ca kombinime të tjera të rrethanave, të ishte njohur me një njeri tjetër; dhe përpiqej të përfytyronte se cilat do të kishin qenë ato ngjarje, që nuk kishin ndodhur, ajo jetë tjetër, ai bashkëshort që ajo nuk e njihte. Dhe në të vërtetë s’kishte burrë që t’i ngjante atij të sajit. Ai mund të kishte qenë i pashëm, i zgjuar, i ngritur, joshës, ashtu siç ishin pa dyshim, ata me të cilët ishin martuar shoqet e dikurshme të manastirit. Ç’bënin ato tani? Në qytet, mes zallahisë së rrugëve, gumëzhitjes së teatrove dhe ndriçimeve të ballove, ato bënin një jetë të tillë që ua mbushte zemrat me gëzim dhe i zhvillonte nga të gjitha anët. Ndërsa jeta e saj ishte e ftohtë si ndonjë pullaz me baxhë nga veriu, dhe mërzitja si ndonjë merimangë e heshtur, thurte rrjetën e vet në errësirë, në të gjitha skutat e zemrës së saj. Ajo kujtonte ditët e dhënies të çmimeve, kur hipte në tribunë për të marrë kurorat e vogla. Me flokët gërshet, fustanin e bardhë dhe këpucët e hapura prej cohe të leshtë, asaj i binte një nur dhe, kur kthehej në vendin e vet, zotërinjtë përkuleshin për ta përgëzuar; oborri ishte plot me karroca, nga dyert e tyre njerëzit i thoshin mirupafshim dhe mësuesi i muzikës kalonte duke e përshëndetur me kutinë e violinës në dorë. Ehu, sa kohë kishte kaluar qysh atëherë, sa shumë kohë!

Thërriste pastaj Xhalin, e merrte në gjunjë, i ledhatonte me gishtërinj kokën e gjatë, dhe i thoshte:

- Hajde, puthe zonjën tënde, ti që s’di se ç’janë brengat e shpirtit!

Pastaj, duke këqyrur fytyrën melankolike të kafshës që gogësinte me ngadalësi, ajo mallëngjehej dhe, si e krahasonte me veten e saj, i fliste me zë të lartë, si ndonjë të pikëlluari që e ngushëllojnë.

Nganjëherë, papritur frynte ndonjë shkaullinë, puhi nga deti, që duke e marrë mbarë njëherësh gjithë rrafshnaltën e krahinës së Kosë, sillte, deri aty larg nëpër fusha, një freski kripe. Kallamat fishkëllenin të përkulur përtokë dhe gjethet e aheve shushurisnin me një dridhje të shpejtë, sakaq majat e tyre që vazhdimisht shkonin sa andej-këndej, vazhdonin murmuritjen e tyre të gjatë. Ema shtrëngonte shallin e saj mbi shpatulla dhe ngrihej.

Në rrugë, myshkun e rrafshët që kërciste nën këmbët e saj e ndriçonte një dritë e gjelbër e zbehur nga gjethet e pemëve. Dielli po perëndonte; qielli dukej i përflakur midisi degëve dhe trungjet e njëllojta të drurëve, të mbjellë në vijë të drejtë, ngjanin si një rresht kolonash të murrme që spikaste në një sfond të artë; atë e kapte frika, thërriste Xhalin, kthehej me nxitim në Tot lëshohej e tëra në një kolltuk, dhe s’e hapte gojën gjithë mbrëmjen.

Mirëpo ja që aty nga fundi i shtatorit, në jetën e saj ndodhi diçka e jashtëzakonshme; e ftuan në Vobisar, te markezi i Andervilierit.

Sekretar shteti në kohën e Restaurimit, markezi, duke u përpjekur të futej në jetën politike, po përgatiste prej kohësh kandidaturën për deputet në parlament. Gjatë dimrit u shpërndante nevojtarëve sasi të mëdha drush, dhe, në këshillin e përgjithshëm, kërkonte me të madhe vazhdimisht të ndërtoheshin rrugë në zonën e tij. Në periudhën e vapës së madhe atij i qe bërë në gojë një lungë, të cilën ia hoqi qafe, si për mrekulli Sharli, duke ia plasur me një të rënë thike. I dërguari i tij që shkoi në Tot për të paguar operacionin, i tregoi në mbrëmje se kishte parë në kopshtin e mjekut qershi të mrekullueshme. Mirëpo, meqë qershitë nuk para bëheshin në Vobisar, zoti markez i kërkoi disa filiza Bovarisë, e ndjeu për detyrë ta falënderonte vetë për gatishmërinë që tregoi, pa Emën, që iu duk se kishte një trup të bukur dhe nuk përshëndeste si fshatare; kështu, pra në kështjellë menduan se po të ftohej çifti i ri, nuk kaloheshin gjë caqet e begenisjes dhe se, nga ana tjetër, nuk ishte ndonjë gafë.

Një të mërkurë, në orën tre, zoti dhe zonja Bovari, hipur në kaloshinin e tyre, u nisën për në Vobisar, me një baule të madhe të lidhur nga mbrapa si dhe me një kuti kapelash që e vendosën në pjesën e përparme të karrocës. Për më tepër, Sharli mbante një kuti kartoni në mes të këmbëve.

Mbërritën në buzëmbrëmje kur po fillonin të ndiznin fenerët në park, për të ndriçuar karrocat.