Pjesa Pare - Kreu 3 - Romani Zonja Bovari i Gustav Flober

PJESA PARE
   KREU III

Një mëngjes, xha Ruoi erdhi e i solli Sharlit hakun për këmbën e tij të shëruar: shtatëdhjetë e pesë franga kryesisht në monedha dy skudëshe si dhe një pulë deti. E kishte marrë vesh fatkeqësinë e tij, dhe e ngushëlloi me aq sa mundi.

- Jua qaj hallin! – i tha ai duke i rënë shpatullave; - e kam hequr vetë. Kur më vdiq e ndjera ime shoqe e gjorë, dilja fushave që të isha fillikat vetëm; lëshohesha përdhe rrëzë ndonjë peme, qaja, thërrisja zotin, i thosha marrëzira; doja të isha si urithët që shikoja nëpër degë dhe që iu lëvrijnë krimbat në bark, të ngordhja fare, me një fjalë. Dhe kur
mendoja se të tjerët, në atë çast, ishin qafë për qafe me gratë e tyre të dashura, ia vishja tokës me shkop sa më hante krahu; isha bërë si i luajtur mendsh, sa

s’vija më gjë në gojë; mbase s’ju besohet, po mua, edhe vetëm kur mendoja të shkoja në kafene, më neveritej vetja. Mirëpo, dalëngadalë, ditë pas dite, pranverë pas pranvere dhe vjeshtë pas vere, më la pak nga pak, çikë e nga një çikë më iku, m’u largua, m’u ul, dua të them, sepse të ngelet gjithmonë një gjë thellë në shpirt, si të thuash, një si rëndesë mu këtu mbi kraharor! Po meqë e kemi të gjithë këtë fat, nuk duhet të tretemi për së gjalli sepse kanë vdekur të tjerët... Mblidheni veten, zoti Bovari, ka për t’ju kaluar! Dilni andej nga ne! Vajza ime mendon për ju herë pas here, e dini apo jo, dhe thotë se s’po ju bie më ndër mend për të.

Sharli ndoqi këshillën e tij. Shkoi përsëri në Berto; i gjeti të gjitha ashtu si t’i kishte lënë një ditë para, domethënë si pesë muaj më parë. Dardhat tashmë kishin lulëzuar, dhe xha Ruoi, që ishte ngritur tani në këmbë, vente e vinte andej-këndej, duke i dhënë kështu më gjallëri fermës.

Duke menduar se e kishte për detyrë të tregohej sa më i njerëzishëm me mjekun, për arsye të gjendjes së tij të pikëlluar, iu lut mos ta hiqte fare kapelën, i foli me zë të ulët, si të ishte i sëmurë, dhe bile bëri sikur mori inat që nuk kishin përgatitur për të ndonjë gjë si më të veçantë se të tjerat, si për shembull krem ose dardha të pjekura. I tregoi qyfyre. Sharli nisi të qeshte; mirëpo sapo iu kujtua papritmas e shoqja, u vrenjt në fytyrë. Sollën kafenë; ai s’mendoi më për të.

Sa më tepër mësohej të jetonte vetëm, aq më pak e kujtonte të ndierën. Kënaqësia e re që i vinte nga pavarësia ia bëri pas pak kohësh vetminë më të durueshme. Tani mund të hante kur të donte, të vinte në shtëpi a të dilte pa i dhënë llogari kujt, dhe kur ishte i lodhur shumë, të shtrihej sa gjatë gjerë në krevat. Kështu pra, filloi ta merrte veten me të mirë, ia bëri qejfet trupit e shpirtit dhe pranoi ngushëllimet që i bënin. Nga ana tjetër, vdekja e së shoqes e ndihmoi shumë dhe në profesionin e tij, sepse një muaj të tërë, njerëzit s’pushonin së thëni: “I shkreti djalë! Ç’e gjeti!” Fama i kishte dalë, klientët i ishin shtuar; dhe pastaj, në Berto shkonte kur t’i vinte për mbarë. Kishte një shpresë pa ndonjë qëllim, një lumturi të mjegullt; fytyra i dukej më tërheqëse kur lëmonte me furçë favoritet në pasqyrë.

Një ditë mbërriti në fermë aty nga ora tre, të gjithë ishin në fushë; hyri në kuzhinë, mirëpo në fillim nuk ia zunë sytë Emën; kanatet e dritareve ishin mbyllur. Nga të çarat e tyre, dielli lëshonte mbi pllakat e dyshemesë rreze të gjata e të holla, të cilat thyheshin nëpër qoshet e mobilieve dhe dridheshin nëpër tavan. Mbi gotat e lëna në tryezë ngjiteshin mizat, dhe pastaj zukatnin duke u mbytur në mushtin e ngelur në fund të tyre. Drita e ditës që depërtonte nga oxhaku, duke i dhënë blozës së pllakës metalike një shkëlqim të kadifenjtë, e kaltëronte disi hirin e ftohur. Diku aty midis vatrës dhe dritares, Ema po qëndiste; ajo s’kishte hedhur shall krahëve, kështu që mbi shpatullat e saj lakuriq dukeshin ca bulëza të vogla djerse.

Ajo e pyeti, siç është zakoni në fshat, në donte të pinte diçka. Ai nuk pranoi, ajo ngulmoi, dhe më në fund, e ftoi, duke qeshur, të pinte një gotë liker bashkë me të. Pastaj ajo mori në bufe një shishe me guraçao, nxori dy gota të vogla, njërën e mbushi deri në buzë, ndërsa te tjetra hodhi pak sa për të thënë, dhe, pasi e përpoqi me atë të tjetrit, e vuri në gojë. Meqenëse gota e saj ishte pothuajse bosh, ajo e theu trupin mbrapsht që ta pinte; dhe ashtu me kokë të varur mbrapa, me buzë të zgjatura e me qafë të tendosur, qeshte se s’ndiente gjë në gojë; ndërsa me majën e gjuhës, që e nxirrte midis dhëmbëve të saj të vegjël, lëpinte çikë e nga një çikë fundin e gotës.

Pastaj zuri sërish vend dhe rifilloi punën e saj, një çorape të gjatë prej pambuku të bardhë të cilën po e arnonte; ajo punonte kokulur; nuk fliste, po kështu dhe Sharli. Era që frynte nga jashtë derës, fuste pak pluhur mbi pllakat e dyshemesë; ai e shihte si rrëshqiste, dhe dëgjonte vetëm rrahjen e brendshme të kokës së vet, bashkë me kakarisjen e një pule, diku larg, që bënte vezë në oborr. Ema, herë pas here, freskonte faqet me pëllëmbët e duarve, të cilat i ftohte pastaj mbi mollën e hekurt të demiroxhakut të madh.

Nisi të ankohej se, qysh nga fillimi i stinës së re, ndiente një marrje mendsh; e pyeti atë se mos i bënin mirë banjat e detit; pastaj zuri të fliste për manastirin, ndërsa Sharli për kolegjin. Që të dyve u erdhi goja. U ngjitën në dhomën e saj. Ajo i tregoi fletoret e vjetra të muzikës, librat e vegjël që ia kishin dhuruar si shpërblim, si dhe kurorat me gjethe lisi të hedhura në fund të dollapit. I foli pastaj për të ëmën, për varrezën, i tregoi bile dhe lehën në kopsht ku të premten e parë të çdo muaji këpuste lule për t’ia vënë asaj mbi varr. Mirëpo kopshtari që kishin, s’merrte vesh fare nga zanati, sa keq punonte ai! Ajo kishte dëshirë të banonte në qytet, të paktën gjatë dimrit, ndonëse jeta në fshat i bëhej ndoshta më e mërzitshme gjatë verës me zgjatjen e ditëve të bukura; dhe zëri i saj, sipas atyre që thoshte, dilte herë i kthjellët, herë i mprehtë, ose, si molisej përnjëherë, i zvargte tonet që përfundonin gati në pëshpëritje, atëherë kur ajo fliste si me vete – pas pak ngazëllehej, hapte sytë e saj naivë, pastaj qepallat gjysmë të mbyllura, me një shikim të trishtë, ndërsa mendja i fluturonte gjetiu.

Në mbrëmje, duke u kthyer për në shtëpi, Sharli përsëriti një nga një fjalitë që kishte thënë ajo, duke u përpjekur t’i kujtonte fill e për pe, t’ua plotësonte kuptimin, me qëllim që të përfytyronte atë pjesë të jetës që kishte bërë ajo gjatë kohës që ai nuk e njihte akoma. Mirëpo asnjëherë nuk e shëmbëlleu dot në mendjen e tij ndryshe nga ç’e kishte parë për herë të parë, ose ashtu siç e kishte lënë para pak çastesh. Pastaj pyeti veten ç’do të bëhej ajo po të martohej, dhe me kë? Sa keq! Xha Ruoi ishte mjaft i pasur, dhe ajo... aq e bukur! Mirëpo ja që fytyra e Emës, nuk i shqitej nga sytë, dhe në vesh i zukaste diçka monotone si gërgërimë rraketakeje: “Po sikur të martohesha! Po sikur të martohesha!” Atë natë s’vuri gjumë në sy, i zihej fryma; kishte etje; u çua e piu ujë me kanë dhe hapi dritaren; qielli ishte plot me yje, frynte një fllad i ngrohtë, diku larg lehnin qentë. Ai ktheu kokën nga Bertoja.

Duke menduar që në fund të fundit s’kishte ç’të humbte, Sharli vendosi ta kërkonte për grua kur të paraqitej rasti; mirëpo sa herë që i paraqitej, i kyçej goja nga frika se mos nuk gjente dot fjalët e përshtatshme.

Xha Ruoit nuk kishte pse t’i vinte keq po t’i merrnin të bijën, të cilën veçse barrë, s’e kishte për gjë tjetër në shtëpi. Me vete ai nuk i hidhte faj, duke menduar se ajo ishte aq e zgjuar saqë nuk i shkonte të merrej me bujqësi, zanat i mallkuar ky nga zoti, përderisa s’qe parë kurrë ndonjë milioner të merrej me të. Dhe vetë ai i shkreti, jo vetëm që s’kish bërë ndonjë katandi në bujqësi, por dilte me humbje çdo vit; sepse edhe në i ecte fjollë në tregti, ku i pëlqenin dredhitë e zanatit, bujqësia e mirëfilltë, me qeverisjen brenda fermës, i përshtatej më pak se kujtdo tjetër. S’i bëhej t’i hiqte duart nga xhepat dhe nuk kursente asgjë për të jetuar, sepse donte të ushqehej mirë, të ngrohej mirë, të flinte mirë. I pëlqenin mushtet e forta të mollëve, kofshët e të imëtave paksa të pjekura, kafet e përziera mirë e mirë me raki. Hante në kuzhinë, vetëm, kundruall zjarrit, në një tryezë të vogël që ia sillnin me të gjitha gjërat si në teatër.

Kur vuri re pra, që Sharli sikur po i vinte rrotull së bijës, gjë që do të thoshte se një ditë të bukur do t’ia kërkonte për grua, ai e bloi paraprakisht gjithë çështjen me mendjen e vet. Vërtet që për të ai vinte pak si thatanik, dhe që nuk ishte dhëndër ashtu siç do t’ia kishte dashur zemra atij, mirëpo sidoqoftë flitej se ishte njeri i sjellshëm, kursimtar dhe pa dyshim s’kishte për të nxjerë shumë avaze për pajën. Sido që të vinte puna, xha Ruoi do t’i shiste se do t’i shiste njëzet e dy akra nga tokat e tij, sepse i kishte mjaft borxhe si muratorit dhe saraçit, boshti i shtypësit të frutave duhej riparuar, tha me vete: “Po ma kërkoi, do t’ia jap.”

Gjatë festës së shën Mishelit, Sharli erdhi e ndenji tri ditë në Berto. Dhe dita e fundit kaloi si dy të tjerat, duke u shtyrë çerek ore pas çerek ore. Xha Ruoi e përcolli; që të dy ecnin nëpër një udhë si lug, dhe pas pak do të ndaheshin; ky ishte çasti i volitshëm. Sharli nuk e hapi gojën deri në fund të gardhit, dhe më në fund, pasi e kaluan, ai pëshpëriti:

- Zoti Ruo, doja t’ju thosha diçka.

Ata u ndalën. Sharli heshtte.

- Hë, pa më thoni si e keni hallin! S’i ditkam të gjitha unë kështu? – tha xha Ruoi duke qeshur me ëmbëlsi.

- Xha Ruo..., xha Ruo..., - belbëzoi Sharli.

- Unë, më mirë se kaq s’kam ç’të kërkoj, - vazhdoi fermeri. – Megjithëse ka mundësi që ime bijë të jetë në një mendje me mua, prapëseprapë duhet pyetur. Tani ikni, unë po kthehem në shtëpi. Po tha “po”, s’keni pse të vini përsëri, mba vesh mua, se flasin dhe bota, pastaj dhe ajo do të prekej shumë. Mirëpo që edhe ju mos të rrini mendjengritur, do t’ju bëj unë shenjë duke përplasur pas murit kanatin e dritares: keni për ta parë nga mbrapa, po të përkuleni mbi gardh.

Dhe ai u largua.

Sharli e lidhi kalin te një pemë. Vrapoi drejt e te shtegu dhe priti. Kaloi një gjysmë ore, pastaj numëroi me sahatin e vet nëntëmbëdhjetë minuta. Papritmas u dëgjua një zhurmë në mur; Kanati ishte hapur, grepi luhatej ende mbi të.

Të nesërmen, që në orën nëntë, ai ishte në fermë. Kur hyri ai, Ema u skuq dhe u mundua të qeshte në njëfarë mënyre, sa për t’u treguar e përmbajtur. Xha Ruoi përqafoi dhëndrin e ardhshëm. Bisedën për punë parash e shtynë për më vonë; kohë kishin, sepse dasma nuk mund të bëhej para heqjes së zisë të Sharlit, domethënë aty nga pranvera e vitit të ardhshëm.

Dimri kaloi duke pritur atë ditë. Zonjusha Ruo u mor me pajën. Një pjesë e saj u porosit në Ruen, ndërsa këmishët dhe kapuçët e natës i qepi vetë, në bazë të modeleve të fundit, që mori hua. Gjatë vizitave që bënte Sharli në fermë, bisedonin për përgatitjet e dasmës, vrisnin mendjen se në ç’dhomë do të shtrohej darka; mendonin për sasinë e gjellëve që do të servireshin dhe se çfarë do të nxirrej si e parë, pas antipastës.

Ema kishte dëshirë të martohej në mesnatë, nën dritën e pishtarëve; mirëpo xha Ruoi s’i binte fare asaj ane. Si përfundim u bë një dasmë ku erdhën dyzet e tre veta, të cilët ndenjën shtruar në tavolinë gjashtëmbëdhjetë orë pa lëvizur vendit, vazhduan bile dhe të nesërmen dhe në njëfarë mënyre, disa ditë të tjera më pas.