Pjesa 1 Kapitulli 1 - Romani ''Ne Vorbullat e Jetes'' i Adnan Abrashi

PJESA I - Kapitulli I

Nga shumë karakteristika, si risi, që kishte sjellë paslufta në Kosovë, ishte një dukuri mjaft e shprehur edhe në lagjen time. Kjo dukuri karakterizohej me ndryshimin e strukturës së banorëve, nga ajo që ishim mësuar ne para lufte. Shumica e fqinjëve joshqiptarë, sigurisht me ndërgjegje të papastër, por edhe nga frika për mëkatet e bëra, ishin largua nga qyteti ynë. Në vend të tyre, me të drejtë, nga fshatrat përreth, janë vendosur shumë familje shqiptare, viktima të pafajshme të një politike gjenocidale, të ekzekutuar ndoshta pikërisht edhe nga ata pronarë të dikurshëm të këtyre shtëpive të braktisura. Vuajtja e tyre nuk ishte vetëm lufta, as egzodi dhe shkatërrimet e çdo gjëje të arritur gjatë punës së ndershme dhe të palodhshme shumëvjeçare në jetë, por mjaft nga ta, kishin humbur edhe më të dashurit. Për të qenë kjo dhembje edhe më tragjike, shumicës nuk i dihej as varri, mbi të cilin do të vinin së paku një lule nga pranvera e Kosovës që veç kishte lindur. Kosova jonë e mjerë gëzonte, por edhe rënkonte. Lumturia e lirisë kaherë e pritur, sfidohej nga ndjenja e rëndë e zbrazëtisë shpirtërore për më të dashurit, që më nuk ishin në mesin e tyre, meqë ishin flijuar si risku më i shtrenjtë i kësaj lirie . Fqinjët tanë të rinj, ishin individë dhe familje të thjeshta shqiptare. Çdo njëri prej tyre ruante një tregim më vete. Një pikë apo presje të kësaj histori nuk duhej zhvlerësuar, meqë ishte shkruar me gjak e lot, dhe kjo rridhte si vazhdimësi e pandërprerë për një shpresë - se e ardhmja e afërt do të jetë ndoshta më e mirë. Nga banorët e vjetër, këta “ardhacakë” ishin pritur jo më së miri. Jeta vazhdonte! Pas një kohe të shkurtër, shumica prej nesh me këto familje vendosëm raporte shumë të afërta e miqësore. Ishte kjo një ndjenjë, si të thuash, e përqafimit vëllazëror e përzier edhe me dhembje. Kurdoherë kur paraqitej nevoja, nuk kursehej asgjë. Ju dilej gjithnjë në ndihmë. Sado të mëdha që ishin hallet e tyre, ato ndaheshin edhe me kujdesin dhe ndjenjën e konsideratës sonë vëllazërore. Për ta jeta, thjesht mund të definohej si përvuajtje dhe e kob. Fundja, ky ishte fati i Kosovës në përgjithësi. “Gajreti” dhe “durimi” ishin ndoshta fjalët më mrekulluese që mund t’u jepnin kuraje mbi qëndresën dhe shpresën për ngadhënjim. Fqiu im i parë, nga Halimajt, kishte humbur tërë pasurinë, por mbahej krenar, dhe, siç thoshte plaku i tyre, mixha Dalip: “- Shyqyr Zotit që jemi toptan! Malli vjen e shkon!” Në anën tjetër, katër dyer mbi timen, ishte vendosur një grua e ve me katër fëmijë jetimë. Në mënyrën më barbare dhe në praninë e afërt të saj, serbët ia kishin masakruar burrin, vjehrrin dhe vjehrrën. Vetëm falë Zotit ajo kishte mbetur gjallë. Tregimi i saj, pa i përmbajtur kurrë lotët, ishte me të vërtetë rrëqethës. Duke dëgjuar dhe përjetuar dhembjet e këtyre njerëzve, për një kohë sikur harrova ato të miat. Jetën kaherë e kisha shndërruar në ferr dhe greminë së cilës nuk i vërehej askund fundi. Nga një djalosh i lumtur dhe me një edukate fisnike familjare, isha shndërruar në një degjenerik të paskrupull dhe neurotik kardinal. Gjendja ime shpirtërore kishte arritur në udhëkryqin më kontraverz jetësor sfidues: “Të jesh apo të mos jesh”. Në këtë situatë të pakapërcyeshme, që dita më ditë, thellë e më thellë, më zhyste në bindjen që sa vinte e forcohej : “Unë nuk jam askush”, “jeta për mua nuk ka më vlerë”! Niveli i depresionit dhe shkalla e lartë e urrejtjes ndaj vetes, më kishin sjellë në atë paradoks ekzistencial, saqë mendja më shkonte edhe në atë më të keqen. Në atë, për të cilën përherë i kisha përqeshur të tjerët, e tani vetë dëshiroja të isha viktimë e saj. Ndonjëherë, në disa momente të këtyre krizave të shpeshtuara, kisha ende ndonjë dromcë force që sadopak t’i thoja vetes: “JO! Nuk bën! “Sa e sa njerëz në këtë botë kanë probleme edhe më të mëdha dhe qëndrojnë të palëkundur në jetë.” Kështu pëshpëritja në vete këtë bindje optimiste dhe, si zakonisht, ajo nuk zgjaste shumë. Zbehej menjëherë me dështimin tim të parë, sado të vogël, në jetë. Pastaj, si vazhdimësi, përsëri...! Ah, kjo ndjenjë e padurueshme e vetëmarrisë! Kjo gjendje kronike depressive! Me të vërtetë nuk mund ta duroja më. Nuk mundesha dhe pikë! Nuk kisha kurajë t’i kundërvihesha kësaj bindjeje. Edhe në qoftë se në mendimet e mia vinte ndonjë rreze e zbehtë optimiste, gjithnjë ngadhënjehej nga bindjet e rrënjosura: kudo në jetë vetëm dështime… dashuri të parealizuara… askund i pranuar… askush nuk më do… Fatkeqësisht, të gjitha këto ishin të vërteta! Në mua rrethi shihte vetëm një qyqar dhe marroq që me ndonjë kombinim të gabuar të rastësisë natyrore kisha lindur në këtë botë. Urrejtja permanente ndaj vetëqenies, vetmia dhe, në përgjithësi, kjo zbrazësi e papërshkruar e asgjësisë, ma sforconin gjithnjë e më shumë bindjen: “Lamtumirë jetë gënjeshtare, lamtumirë vuajtje të mia…” Kështu çdo ditë në ankth dhe pritje të pandërprerë. Kështu, dalëngadalë dhe sigurt deri në çastin e afërt vendimtar, kur nga brendia e shpirtit tim, do të vjen urdhri i prerë: “Tani është momenti, o Mik!” Në fillim, nga tundimi dhe kureshtja rinore, por viteve të fundit si shprehi e shpeshtuar në kërkim të kurajës për këtë gjendje, më kishte mbetur vetëm pasioni shfrenues dhe i pakontrolluar i hyrjes në botën satanike të“lartmadhërisë” së tij, a l k o o l i t. Vetëm si i dehur jeta kishte ngapak kuptim. Alkooli dhe pija, për mua ishin rruga e vetme e njëfarë ikjeje nga realiteti i kësaj gjendjeje të pamposhtshme shpirtërore. Ajo më mbante në njëfarë ndjenje të arsyes euforike të lumturisë për vetë qëllimin e ekzistimit. Vetëm atëherë jetën e shihja ndryshe: më të mirë dhe më të bukur, edhe pse e dija se ky përjetim do të zgjaste shkurt, shumë shkurt, deri në esëlltin e mëngjesit të nesërm. E pastaj? Përsëri kënga e vjetër... e kështu me radhë. Rrethi im, tek unë, kaherë kishte vërejtur këtë pasion, dhe nga “press qendra e thashethemeve” të qytetit, veç më kishte mbërritur haberi, se opinioni për mua fliste si për një “pijanec”, “alkoolist”, “degjenerik të shfrenuar”... e ku ta di si ndryshe. Në fillim, gjeja shokë të llojit të njëjtë, apo, si i thonë ndryshe, shokë të tavolinës, me të cilët së bashku i qanim hallet tona, por, më vonë, edhe këta u rralluan. Shumë kafene që vizitoja, kaherë ishin mërzitur nga unë; ato filluan të mos më përfillnin dhe të largohen. Edhe ata me kohë vërenin se kishin të bënin me një alkoolist ordinar, i cili ishte shndërruar në inventarin më të pakëndshëm të lokalit të tyre. Me pretekste të ndryshme, disa here refuzonin të më jepnin pije, ndërsa më vonë, këto refuzime kulmuan gjer tek përzënia e drejtpërdrejtë nga kafenetë e tyre. Të gjitha këto që ndodhnin me mua, unë, ose nuk i vëreja, ose nuk doja t’i vëreja fare. E vërteta ishte se isha bërë një alkoolist kronik, që tek disa, sadopak krijonte dhembshuri, kurse te shumica tjetër, urrejtje dhe përbuzje. Në fillim, paratë më mjaftonin. Më vonë, fillova të pija me borxh dhe si përfundim ndodhi edhe shitja e sendeve të vlefshme personale, që i ruaja si kujtimet më të dashura. Për pak para, shita unazën e arit që ma kishte blerë nëna me rastin e kryerjes me sukses të gjimnazit. Shita orën, kujtimin më të dashur të trashëguar nga babai i ndjerë, biçikletën… etj. Pas një kohe, nuk mbeti më asgjë për të shitur. Borxhlinjtë filluan të trokisnin në derë. Nuk dija kah t’ia mbaja. Si të dilja nga lëkura ime? Gjithmonë, sikurse ndodhë në jetë me një parazit, të tjerët ia kryejnë obligimet. Për mua, kush do të ishte tjetri, përpos nënës sime. Nëna e mjerë, me ato pak para që kishte kursye me kohë, siç thoshte, “për harxhet e dekës”, i paguante borxhet e mia. Paguante e gjora nënë pa bërë zë, dhe, pastaj, fshehurazi shkonte në dhomën e vet, dhe qante me dënesë duke i fshehur gjithnjë lotët nga unë. Çudi! Kurrë nuk qante afër meje. Pse ka vepruar kështu, shkakun e vërtetë unë do ta kuptoja shumë e shumë më vonë. Përpos të gjitha peripecive, alkooli dhe pritja më kishin mbetur kurajë e vetme shpirtërore. E dija dhe isha i bindur se një ditë, patjetër, do të vinte edhe shkatërrimi im total fizik, sepse ai shpirtëror veç kishte ndodhur kaherë. Dhe pritja! Pritja çastin më vendimtar, kur më në fund nga brendia e qenies sime do të vinte ai zë: Tani është koha o MIK”! Në shtëpinë time jetoja vetëm me nënën plakë. Babai kaherë kishte vdekur. Thjesht, kur ai vdiq, unë isha tetëmuajsh dhe ai nuk më kujtohet fare. Nëna ishte e moshuar, por mbahej e fortë. Ajo, me një pension të babait, që pas lufte, nuk e realizonte as atë më, si dhe me disa punëdore që i bënte duke qëndisur dekorimet e nuseve në formë lulesh, mbante gjallë shtëpinë. Kështu pothuaj dhe më kishte rritur mua. Kamë dëgjuar nga të tjerët, se pas vdekjes së babait, ajo kishte pasur shumë oferta për martesë, por kategorikisht i kishte refuzuar ato. -“Do ta rris djalin tim të vetëm dhe me të do të jem krenar” - thonë se e kishte pasur zakon të thoshte, kur kishte refuzuar ndonjë misit për martesë. Këtë informatë, kurrë nuk e kam marrë nga nëna vetë, sepse ajo ishte një grua krenare dhe e edukuar në mënyrë patriarkale. Besonte në Zot, dhe gjithmonë, edhe në momentet më të vështira të jetës, citonte lutjen nga KUR’AN-i : “Hajrihi ve shehrihi min Allahu tala” - (Hajri dhe sherri vijnë nga Zoti). Edhe pse thellësisht kam qenë i bindur se ajo vunte në shpirt, kurrë nuk e kishte zakon të ankohej, por në momentet më të vështira, gjithnjë gjente arsyen e saj të zakonshme: “Kështu paska qenë kismeti”! Nëna ime me të vërtetë ishte një krijesë hyjnore. Dashurinë e madhe dhe të sinqertë që kishte për mua gjatë tërë jetës së saj, unë e konsideroja vetëm si diçka të zakonshme. Si diçka normale me të cilën isha mësuar. Nuk e kuptoja unë atëbotë, se dashuria e saj ishte jo vetëm e zakonshme prindore, por edhe një vetëflijim. As për së afërmi nuk e kuptoja se pikërisht durimi dhe vendosmëria e saj, përmes besimit të fortë, se “patjetër do të bëhet më mirë një ditë”, ishte vendimtare në evoluimin tim qenësor. Nga e kishte marrë kjo grua këtë urtësi madhore? Nga e dinte ajo se besimi i fortë në çdo dëshirë, i sforcuar me lutje të pandërprera, do të realizohej me përpikëri një ditë. Ajo veç ishte lidhur me nivelet hyjnore, duke arritur aty ngadalë, por sigurt, përmes rrugës së trasuar të jetës, që e kishte ndërtuar nga edukata dhe besimi i saj Mysliman. Kohën e fundit, edhe kjo grua e madhërishme ishte shqetësuar me sjelljet e mia; posaçërisht me ardhjet e shpeshta i dehur, në orët e vona të mbrëmjes. - Mos, biri i nënës! - më thoshte me zërin e saj të ëmbël dhe përplot dashuri. - Pse bën kështu me veten. Nëna të ka vetëm ty dhe kjo më mban në jetë. Nëse vazhdon kështu të dehesh, askush nuk do të të jep çikë. Mendon ti që nëna jote të vdes pa i pasur në gji nipat e saj?” Jetë, o jetë! Oh, Zot i pamëshirshëm! Pse më krijove?! Pse më bëre kështu të vuaj?! Eeehhh… unë vuaj dhe, një ditë, me të vërtetë do ta ndërpres këtë vuajtje. Ah… jetë o jetë! Jetë gënjeshtare. Kur do të arrinte më në fund ai zë i brendshëm dhe kaherë i pritur: “Tani është koha, o MIK “! Fundja, pse e prisja këtë zë? Pse nuk ia shkurtoja vetes vuajtjet tani… tani dhe menjëherë… Jo, jo… nuk mundesha. Nuk dija pse, por nuk mundesha. Ende më mungonte forca dhe guximi i duhur!... Banorët e lagjes sime, si ata të vjetër, po ashtu edhe miqtë tanë të rinj, kaherë kishin vërejtur vuajtjet dhe brengat e mia. Rregullisht më shihnin si çdo mbrëmje kthehesha vonë dhe i dehur në shtëpi. Disa prej tyre edhe i kisha takuar dhe biseduar gjatë me ta, pa ditur të nesërmen për këtë. Kurrë nuk më kanë folur asnjë fjalë në fytyrë, por gjithmonë e ndjeja se më përfolnin prapa shpine. Kjo shihej edhe në sytë e tyre gjatë përshëndetjes. Zakonisht, këtë konstatim mund ta bëja vetëm kur ndonjëherë i takoja esëll. Vëreja unë në sytë e tyre edhe njëfarë largimi dhe ikje, por edhe dhembshuri. Realisht, ata kishin të drejtë, edhe pse unë kot e brengosja veten për këtë distancim të rrethit. Rruga e gabuar që unë kisha zgjedhur, ishte vetëm imja. Imja dhe e askujt tjetër. Çfarë mund të bënin ata? Asgjë! Mundeshin vetëm të më përqeshnin, ose, edhe më keq, të kishin dhembshuri. Vaj halli për mua pasi isha bërë që dikujt t’i dhimbsesha? Historia e “vakive” të mia prej pijaneci ishte e gjatë. Gati e pamundur që të përmblidhej vetëm me një shkrim. Një mëngjes u zgjova nga gjumi dhe vërejta se nuk isha në shtëpinë time, në dhomën dhe shtratin tim. Isha krejtësisht diku tjetër. I shtrirë në një dhomë të çuditshme, por disi e njohur për mua. “Çka kërkoj unë këtu?” - qe pyetja që më së pari i bëra vetes posa i hapa sytë. Dhoma ku isha i shtrirë qe e zbrazët dhe gjysmë e ndritur. Nga dritarja e vogël përdhese depërtonte një tufëz rrezesh të forta e drite, e cila më shkaktonte ndjenjën se ishte vonë dhe unë kisha fjetur gjatë. Ktheva kokën dhe në dhomë nuk pashë askë. Isha plotësisht i vetëm dhe i shtrirë në shtrat. Nga shija e gojës dhe duhma që kundërmonte, menjëherë konkludova se mbrëmë kisha qenë shumë i dehur, por kurrsesi nuk më kujtohej si kisha mbërritur në këtë dhomë dhe në këtë shtrat. Filluan të më silleshin ndërmend mendimet nga më të ndryshmet:”- Jam koritur!”, “sigurisht kam bërë ndonjë të zezë!”, ”jam futur i dehur në dhomën e huaj!”, “prite tani belanë”... etj. U mundova që të ngrihesha ngadalë nga shtrati, por papritmas ndjeva dhembje të fortë dhe kam lëshuar një britmë të madhe. Shpalosa si mbulesë leckën e improvizuar nga vetja, dhe në atë moment përjetova lagështi në tërë trupin. Këmba e djathtë më ishte mbështjellë me fashë, ndërsa tërë teshat e trupit ishin të lagura dhe të ndyra nga balta. Kisha dhembje edhe në kokë. Preka fytyrën me dorë dhe vërejta se ishte e gërvishtur dhe e mbuluar me gjak. “Vaj halli për mua!” Edhe pse e thashë në mendje, më doli nga goja me gjysmë zëri. Nuk dija fare se çka kishte ndodhur me mua. Ankthi, përzier me brejtjen e ndërgjegjes dhe frikën, më shkaktonin presion të padurueshëm psikik. Edhe dhembjet e këmbës filluan të më bëheshin më të forta. Ktheva kujtesën deri në momentin kur ajo më shërbente, dhe erdha në përfundim se dje kisha pirë tërë ditën në një lokal të periferisë së qytetit. Nuk më kujtohej se isha rrahur me dikë. Po! Kisha qenë vetëm… “Mos, vallë, kamerierja jevge…? Oh jo, jo… sigurisht!” - më sillej ndërmend edhe kjo mundësi gjatë rekapitullimit të ngjarjes. Ama… nuk më kujtohej kurrsesi, si isha kthyer në shtëpi, gjegjësisht pse isha këtu, dhe pse isha i lënduar dhe i përlloçur në tërë trupin. “Ah, pije e mallkuar!” - brohorita me zë gjysmë të lartë, duke e mbuluar instinktivisht me duar fytyrën ende të fëlliqur nga balta. Me këtë gjest sikur doja ta mbuloja edhe korinë time, e cila më kishte ndodhur, dhe, tek tani e tutje do t’ia ndija krismën. Duke u marrë në mendime me budallallëkun dhe pendimin tim, ngadalë u hap dera e dhomës dhe nga ajo u paraqit figura e njohur e fqinjit tonë - mixha Dilë. Mixha Dilë ishte një fqinjë yni i ri, i cili, sikurse edhe shumë të tjerë, menjëherë pas lufte, qe vendosur në lagjen tonë. Vinte nga një fshat që më së shumti kishte pësuar nga shkatërrimet dhe masakrat barbare serbe. Si njëri ndër ardhacakët e shpërngulur ndër të parët në shtëpinë e vjetër të një serbi, ishte vendosur aty me pëlqimin dhe lejen e forcave paqeruajtëse të NATO-s. Jetonte vetëm dhe në heshtje të skajshme. Asnjeri prej nesh nuk dinte pothuaj asgjë me rëndësi për jetën e tij. Ishte një plak i pashëm, në moshë diku rreth gjashtëdhjetëvjeçare. Dukej se jetonte një jetë të qetë dhe të vetmuar. Pikërisht pse për të dihej pak, nga thashethemet e njerëzve tanë, thureshin shumë supozime për biografinë e tij, që nga ato se ai ishte me një prejardhje të dyshimtë, e gjer tek ato se ai ishte një hero dhe luftëtar i pashoq i radhëve të UÇKsë. Kuptohet, përmbajtja e thashethemeve kishte natyrën e nivelit inteligjent të kuzhinës ku ato gatuheshin. Kishte mendime se ai ishte një njeri i marrë dhe natën komunikonte me “XHINA” duke bërë “sehire”. Pastaj, thuhej se ishte njeri i “knueshëm” dhe shkruante libra. Disa ia mveshnin titullin e hoxhës, por asnjeri prej nesh nuk e kishte parë ndonjëherë në xhami. Sidoqoftë, mixha Dilë ishte një njeri tejet i qetë. Përkundrazi, prezenca e tij kudo dhe përherë rrezatonte butësi dhe mirësi. Nuk fliste shumë me të tjerët dhe gjithnjë dukej se ishte i gëzuar dhe i lumtur. Nga goja e tij kurrë nuk është dëgjuar ndonjë fjalë e keqe ose urrejtje ndaj dikujt. E vërteta e vetme që dihej saktësisht ishte se mixhës Dilë, para ca vitesh, i kishte vdekur bashkëshortja, me të cilën kishte kaluar një jetë të lumtur bashkëshortore, ashtu që, sikurse kishte pranuar një herë, ende vuante për mungesën e saj. Nga fëmijët, Zoti ia kishte falë dy djem dhe që të dytë ishin punësuar përkohësisht në botën e jashtme. Mixha Dilë nuk punonte dhe nuk kishte asnjë burim të ar23 dhurash. Në ekzistencën materiale, babanë e mbanin djemtë, duke i dërguar çdo muaj para. Që të dytë ishin të martuar me gra joshqiptare. Askush nga fqinjët nuk i kishin parë, as takuar ndonjëherë djemtë e mixhës Dilë, sepse asnjëri prej tyre, që nga mbarimi i luftës, nuk kishte ardhur në Kosovë. Thuhej se, pikërisht pse djemtë e vet ishin martuar me gra joshqiptare, mixha Dilë ishte prekur shumë. Dihej edhe një e vërtetë tjetër, se mixha Dilë natën rrinte deri vonë, nga dritarja e të cilit kurrë nuk ndalej drita e ndezur. Jeta e këtij plaku kishte ngacmuar edhe kureshtjen time. T’ju them sinqerisht, gjithnjë kur e shihja, më kaplonte një ndjenjë e ëmbël kënaqësie. Nuk di sesi ta shpjegoj atë ndjenjë, por di se ai gjithnjë reflektonte pozitivistet. Çuditesha pse për këtë njeri të mirë dhe për jetën e tij thureshin aq dyshime të këqija. Ne jemi një popull i tillë që, sa më pak dimë për dikë, aq më tepër kemi prirje të trillojmë kuriozitete, duke i zmadhuar të qenët, apo të paqenat kot. - Pushove mjaft? - u dëgjua zëri joshës i mixhës Dilë. - Pse jam këtu? Kush më bëri në këtë gjendje? - pyeta si i liruar nga ndonjë magji. Ai vetëm më shikoi qetësisht, duke më buzëqeshur lehtë, dhe me zërin e tij të ëmbël, tha: - Këtu je sepse mbrëmë, duke u kthyer në shtëpi, të pashë të shtrirë përtokë në baltë. Vërejta se ishe i dehur tepër. U mundova të të ngris ngadalë, por pashë se e kishe fytyrën të lënduar dhe të përgjakur. Të vura me vështirësi në shpinë dhe ti në atë moment lëshove një britmë të dhembshme. Britma ishte nga dhembjet, të cilën gjë e konstatova pas dyshimit se e kishe të thyer ose të lënduar rëndë edhe këmbën. Të mora ngadalë dhe të solla në shtëpinë time. Kjo është e tëra pse gjendesh këtu… - Jo, Jo! - klitha si i çmendur - nuk më kujtohet gjë! - Pusho edhe pak e pastaj duhet të shkojmë te mjeku. Sigurisht e ke të thyer këmbën. Tani provo të ngrihesh ngadalë dhe fillo të pastrohesh. Pastaj, veshi këto rroba. Janë të miat. Shpresoj se të vijnë taman. Pasi tha këto fjalë, ktheu kokën kah tavolina dhe sikur u kujtua: - Merr pak ajran, të bën mirë në lukth pas dehjes. - Oho… qenka ora 12-të e darkës…! Ah, nëna! Nëna sigurisht është mërzitur… - Mos ke frikë! Pasi të solla këtu, menjëherë e njoftova edhe nënën tënde se do të qëndroje këtë mbrëmje tek unë. Nuk desha që ajo e gjora të të shihte në këtë gjendje - të leckosur dhe të sakatosur! - Ah, sa i pafat jam unë! Nuk di pse më bëri Zoti kështu? Nuk dua të jetojë më… me të vërtetë mixha Dilë nuk dua të jetoj më kështu dhe një ditë… - Pësssst! Hesht! Hesht, o biri im i dashur. Në rend të parë, duhet ta dish se fatin njeriu vetë e krijon, dhe, së dyti, ti nuk je rastësisht në këtë botë. Asgjë nuk është rastësisht në këtë botë. Kjo çka të ka ndodhur dhe ajo çka mund të të ndodh në të ardhmen, është fati të cilin e ke krijuar dhe zgjedhur vetë. - Dokrra! Flet dokrra, mixha Dilë! Ku e kam kërkuar unë këtë fat të mbrapshtë përplot vuajte dhe amulli. Nuk di kush është ai budalla që e kërkon një gjë të tillë. Këtë sigurisht e di edhe ti. Në këto fjalë të rrepta isha më se i bindur, por mixha Dilë vetëm më shikoi me ironi. Gjysmë i buzëqeshur, si zakonisht, më kurajoi lehtë. “Ma bëni rrafsh”- siç thotë populli: - Do të vjen koha kur një ditë do ta kuptosh këtë. Do të vjen koha… - Po kur do të vjen kjo kohë, dreqi e marrtë, kur unë një ditë të shkoj në botën tjetër , a? Atë kohë e mendon ti…? - Ajo kohë do të vjen kur ti sinqerisht ta kërkosh atë… - përsëri mu përgjigj me atë ironinë e tij të zakonshme, e cila edhe pse e këndshme, filloi të më nevrikoste. - Mirë, mirë - i thashë - po kush jam unë? Më thuaj, pra, kush jam unë? Dhe këtë e thashë me një ton të lartë sikur ende isha i dehur, dhe sikur tërë gabimin për mbrapshtinë time e kishte vetë mixha Dilë. Përsëri më shikoi me atë ironi karakteristike. Ma vuri lehtë dorën e tij të njomë mbi ballë, dhe sikur nuk donte të na dëgjojë askush, mu përgjigj qetë: - Ti je realiteti i kësaj bote. Ti je shkëndija e zjarrit të madh të Perëndisë që digjet pandërprerë dhe quhet jetë… Tani nëse je çlodhur - ndërroi temë mixha Dilë - mund të vishesh ngadalë dhe përgatitu të shkojmë te mjeku, sepse sinqerisht dyshoj për frakturën në këmbë. E kam ftuar edhe automjetin e ndihmës së parë dhe ata veç sa s’kanë mbërritur. “ Ti je realiteti i kësaj bote. Ti je shkëndija e zjarrit të madh të Perëndisë që ndizet pandërprerë dhe quhet jetë…” Sa e sa herë ky refren më tingëllonte si i gjallë në shqisat e mia, dhe çdo herë që e përjetoja tingëllimin e saj, sikur fitoja një kuraje për jetën. Sado që ishte vetëm një pikë optimiste e ujit në det, kaherë nuk e kisha përjetuar këtë ndjenjë të këndshme për jetën. Me të vërtetë nuk di si ta përshkruaj. Ajo më vinte nga brendia e qenies sime dhe pandërprerë më tingëllonte në vesh. Tingëllonte ëmbël, me zërin e mixhës Dilë, si të ishte e incizuar në rekorder dhe dikush ta lëshonte përsëri: “ Ti je realiteti i kësaj bote… “ Pas të gjitha analizave detaje që më bënë në spital, konstatuan se përveç disa hematomave në trup dhe gërvishtjeve në fytyrë, kisha të thyer edhe këmbën e djathtë. Këmbën, pas disa intervenimeve të dhembshme të ortopedit, ma vunë në gips duke më preferuar që të qëndroja edhe disa ditë në spital. Sa isha i shtrirë në spital, askush nuk më vizitoi. Askush, përveç nënës sime të dashur, e cila vinte dhe nga dy herë në ditë, duke më sjellë ushqimin që gatuante vetë. Vinte dhe ulej në karrigen pranë shtratit tim duke qëndruar kështu gjatë së bashku. Diçka ishte karakteristike, ndoshta edhe jo për t’u çuditur aq për karakterin e saj përherë dinjitoz: Kurrë nuk e përmendte shkakun e qëndrimit tim në spital dhe as që hapte bisedë për pijen që tani më edhe për mua ishte bërë e tepërt. Gjithmonë, më parë, kur ndonjëherë kishim kohë të qëndronim më gjatë së bashku në shtëpi, shfrytëzonte rastin t’i përmendte nipat dhe martesën time, por këtë herë nuk e bënte këtë. Vetëm më jepte kuraje dhe interesohej mos kam dhembje. Kishte frikë, siç thoshte, pasi të ma hiqnin gipsin nga këmba “mos do të mbetesha sakat”. Dita e parë në spital më kaloi me dhembje të pandërprera të këmbës së thyer. Mjekët më kurajonin se nuk do të kisha komplikime të mëvonshme, dhe kjo veçanërisht nënës i jepte një kënaqësi të veçantë. Ditën e dytë më pushuan dhembjet, dhe tek atëherë fillova të ndjeja mërzinë e spitalit. Shtrirja në shtrat më ishte bërë monotone. Gjatë kësaj kohe, përjetova shumë mungesa, për shokët që tanimë isha bindur se nuk i kam më, të afërmit e mi që nuk donin as të më llogaritnin fare se jam gjallë… Ah! Përsëri ajo ndjenjë e mjerë shpirtërore: “Unë jam kurkushi, unë jam askush, vetëm një pijanec ordinar në këtë jetë të mallkuar, në të cilën isha i dënuar të jetojë.” Por … mixha Dilë! Ku është miku im i dashur, mixha Dilë?! Së paku ai nuk kishte arsye të mos më vizitonte… “Ti je realiteti i kësaj bote. Ti je shkëndija e zjarrit të madh të Perëndisë që digjet pandërprerë dhe quhet jetë…” Posa mu kujtua mixha Dilë, në mua jehoi tingëllima e zërit të tij të ëmbël dhe kumbues, duke shkaktuar një ndjenë të një euforie të këndshme, që unë ndoshta mund ta quaja “vetëbesim”. Por, si është e mundur që ai, i cili bëri aq shumë për mua, tani të mos më vizitojë. Çfarë është në realitet ky njeri i çuditshëm? Një mëngjes, duke qëndruar në shtrat, ashtu gjysmë i zgjuar, dëgjova si në ëndërr një zë që mu duk shumë i njohur. - Mirëmëngjesi, njeri i mirë! - Mixha Dilë! - brohorita nga gëzimi; - erdhe…?! - Erdha, se më kërkove; - më ndërpreu. - Nga e di ti se unë të kërkova? - e pyeta me habi. - Ha, ha, ha! - buzëqeshi me zë; - ti më kërkove sinqerisht, nga zemra dhe kjo ishte shenjë për mua që të të vizitoj. - E si? më thuaj, të lutem. Pse më nënçmon dhe bën shaka me mua, duke më quajtur njeri i mire, kur unë, e ti këtë e di fort mirë, nuk i kam bërë mirë askujt gjer më tani? - Ha, ha, ha, ha… - përsëri qeshja e tij karakteristike përplot ironi, por këtë herë sikur më nervozoi pak. - Asnjë krijesë e Perëndisë vetvetiu nuk mund të jetë e keqe. Mendimet… Mendimet tona të mira apo të këqija, miku im, janë ato që na bëjnë ashtu. - A mund t’i ndryshoj mendimet e mia dhe si ta bëj këtë? - Shumë lehtë! Ashtu sikurse në mendimet e tua më kërkove sinqerisht të vij dhe unë erdha, ashtu sinqerisht duhet të kërkosh që t’i ndërrosh ato. - Unë do të kisha dashur ta bëj këtë. Të lutem, mixha Dilë, më ndihmo! - ia bëra këtë lutje si në vaj dhe e ndjeva veten tejet infantil përballë këtij personaliteti që tanimë më kishte përvetësuar në tërësi. - Po, por, më së pari, duhet përfundimisht të abstenosh nga pija, e pastaj gjërat vijnë me rend. Jeta nuk është kaos, siç mendon ti; ajo është një harmoni e përsosur ku ka rend dh disiplinë. - Ma thuaj vetëm një hap më të voglin që duhet bërë dhe unë do ta bëj këtë. - Po të them, pra: Pasi të dalësh nga spitali, merre një qiri dhe shko tek tyrbja e “DALLGËM BABAIT”. E di ku është kjo tyrbe? - Po, e di mirë; - u përgjigja me gëzim, duke ndjerë njëfarë sigurie. Sikurse diçka, më në fund, lëvizi nga vendi. - Pasi të shkosh në tyrbe, ndeze qiriun; pastaj, bjer në gjunjë përballë dhe poho, sinqerisht, kështu:”Unë kurrë nuk pi alkool!”. Përsërite këtë 40 herë pa ndërprerë. Ama… mbaje në mend mirë. Nëse e thyen këtë premtim, duhet ta dish se do të të zërë “mallkimi i madh”. Mos harro!… “Mallkimi i mall E tërë kjo mu duk si një ëndërr, sepse tani më mixha Dilë nuk ishte aty, u zhduk aq shpejt saqë kisha përshtypjen sikur nuk kishte qenë fare. Fshiva sytë dhe e binda veten: “Jo, jo nuk është ëndërr! Mixha Dilë ishte aty dhe unë fola me të”. E tëra ishte realitet. Mendoj se takimet e mia me mixhën Dilë, gjithmonë ishin befasi e këndshme dhe rrezatonin një optimizëm të pashoq tek unë. Pse ndodhte kështu, as vetë nuk e dija. Ai ishte një njeri i çuditshëm, aq i çuditshëm, saqë unë nuk kam shprehje si ta përshkruaj këtë. Sidoqoftë, në prani të mikut tim të ri, unë nuk isha më vetë, nuk isha pa shok dhe mik, ai sikur filloi të më bëhej hija ime, udhërrëfyesi im në jetë… Pas një jave mjekim, më lëshuan në shtëpi si i shëruar, por edhe dy javë të tjera duhej ta mbaja gipsin e mobilizimit në këmbë. Fatlumësisht diagnoza ishte rehabilituese. Kishte kaluar më tepër se një javë dhe unë fare s’e kisha kërkuar alkoolin. Ndjeva atë dëshirë të vjetër që ta provoja prapë. “Disa gota sigurisht kishin ngacmuar disponimin tim “ - thash me vete. Isha me “këmbëza”, këto ndihmëse ortopedike që më dukeshin paksa të vështira, por, sipas preferimit të ortopedit, duhej t’i përdorja gjer në heqjen e gipsit. Me katër këmbë, ngadalë, dhe me pak vështirësi, u nisa në drejtim të lokalit më të afër të lagjes; por, për momentin … Sikur u ngurova!!! Stepa në vend dhe një fuqi latente më pengoi nga ky qëllim. Para meje u vizatua fytyra e mixhës Dilë. Dukej si zakonisht i qetë dhe me atë buzëqeshjen e ëmbël ironike. Menjëherë mu kujtua e tërë biseda në spital dhe me një guxim të patundshëm e qortova veten: “N d a l! Më në fund duhet t’bësh diçka për vete”! Në vend të disa gotave me raki, bleva një qiri dhe ashtu siç më kishte preferuar mixha Dilë veprova në tyrben e “DALLGËM BABASË”. Pasi dola nga tyrbja, ndjeva një siguri në vete. Isha disi i gëzuar dhe i lumtur që më në fund diçka bëja për veten. Ky gëzim që buronte nga brendia e qenies sime, edhe më tepër ma sforconte bindjen se këshillat dhe vetë rituali me qirinj, funkciononin. Sikur menjëherë më sollën një siguri, një vetëbesim dhe një ndjenjë që kaherë kisha nevojë ta përjetoja. Me të vërtetë mixha Dilë ishte një njeri i urtë dhe një dijetar i madh. Duhej patjetër ta ndiqja atë. Duhej, patjetër… Dy javët tjera të pritjes për heqjen e gipsit nga këmba dhe të kontrollit të fundit tek mjeku, më kaluan kryesisht në mendime dhe analiza për të gjitha gjërat që më kishin ndodhur që nga dita e dehjes dhe lëndimit tim, e gjer tek këshillat dhe kontaktet e drejtpërdrejta me mixhën Dilë. Në momentet e dyshimit të caktuar psikik, kur tendencat e rikthimit të mendimeve të këqija që kisha për veten ishin të fuqishme, ato i zëvendësoja me fjalët e mixhës Dilë, të cilat ngadalë filluan të rrënjoseshin thellë në mua : “Ti je realiteti i kësaj bote. Ti je shkëndija e zjarrit të madh të Perëndisë i cili digjet pandërprerë dhe quhet jetë…” Duhej pranuar se në momente të caktuara ndjeja nevojën e madhe për një gotë, por ushtima në vesh e fjalëve të mixhës Dilë: “Mbaje në mend mire, nëse e thyen këtë premtim, duhet ta dish se do të zë “mallkimi i madh”. Mos harro, “mallkimi i mall”…”mallkimi i madh…”, më zmbrapsnin nga ky qëllim. Edhe pse ishim fqinjë dhe shumë afër me shtëpia, që nga ajo ditë kur më kishte vizituar në spital, nuk e kisha takuar mixhën Dilë. Në brendinë e qenies sime, ndjeva një dëshirë të flaktë që ta takoja sërish. Të bisedoja me të, sepse tani kisha edhe mjaft shkaqe për të cilat më duhej mendimi dhe këshillat e tij. Jo vetëm kaq! Dëshiroja që me krenari të lavdërohesha para tij se kisha vepruar plotësisht ashtu siç më kishte këshilluar. Kishin kaluar më se tri javë, dhe unë as që e kisha shijuar alkoolin. Edhe pse isha në vitet e mia të tridhjeta, kurrë gjer më tani nuk kisha takuar një njeri të tillë, i cili do ta ngacmonte aq shumë kureshtjen time dhe dëshirën e flakët që të isha në praninë e tij. E di, kam qenë i dashuruar dhe ky përjetim mund të thuhet se ishte disi i njëjtë, po jo edhe plotësisht si me mixhën Dilë. Prezenca e tij bënte një rrezatim aq pozitiv saqë të vinte në një pozitë transi të papërshkruar. Ai të preokuponte si tërësi dhe çdo fjalë që fliste sikur mbushte zbrazëtirën e qenies sime të rrënuar. Ndryshe, do të mund të thuhej, se ai ishte një murator që muratonte gropat e mureve të rrënuara të kështjellës sime, duke kontribuar që ajo tërësi të mos asgjësohej nga një katastrofë e shkatërrimit total e cila më ishte kanosur pandërprerë deri para njohjes sime me këtë njeri. Në këto momente të mendimeve, u hap dera dhe në dhomë hyri nëna duke më njoftuar se kishim mysafirë: - Na ka ardhur fqinji ynë i ri, ai njeriu i cili të pati ndihmuar kur qe lëndur; - paralajmëroi nëna vizitorin. Pa e përfunduar në tërësi fjalën e fundit, në hyrje veç u paraqit figura e njohur dhe tanimë tejet e dashur e mikut tim, mixhës Dilë. - Mixha Dilë! - brohorita nga gëzimi i pamasë. - Ti gjithnjë vjen kur unë për ty kam nevojë më së shumti. - Të kam thënë: Sa herë të më kërkosh, dhe sinqerish të kesh nevojë për mua, unë do të jem aty. - Mixha Dilë, bëhen gati tri javë e fare nuk e kam shijuar alkoolin - u nguta që sa më parë t’i tregoja këtë risi mikut tim, nga i cili prita një reagim më pozitiv. Por, ai vetëm më shikoi me njëfarë dyshimi latent, dhe këtë herë me një buzëqeshje diç më pak të shprehur se zakonisht. - E di!- m’u përgjigj ai; - por, ende ke dyshim në vete, prandaj edhe erdha që ta tërheq vërejtjen për thyerjen eventuale të betimit të dhënë. Pasojat dihen: Të pret MALLKIMI I MADH! Mbaje në mend: MALLKIMI I MADH… - Jo, jo mixha Dilë, unë kurrë nuk do të lejoj një gjë të tillë! - E di, e di, o njeri i mirë, prandaj edhe kam besim në ty. Në këtë moment hyri nëna me tabakanë, ku ishin dy filxhanë kafe të përgatitur mbi të. Njërin e servoi pranë mysafirit, kurse tjetrin ma ofroi mua duke e lënë mbi tavolinë pranë shtratit. Edhe pse më shërbente mua, shikimin dhe vëmendjen e kishte fiksuar tek mixha Dilë, i cili, duke ia lexuar mendimet, e vërejti qëllimin e saj. - E di, nënë, se çka ke në zemër. Shpirti yt i pastër dhe dashuria e sinqertë regjistron çdo ndryshim tek biri juaj. - Më duket se djali im ju do shumë. Një ditë ju përmendi edhe në gjumë; - tha nëna me kënaqësi dhe u largue nga dhoma, sikur nuk dëshëronte të përzihej në “muhabete burrash”. - Mixha Dilë, më thuaj të lutem, si është e mundur që, sa herë të kërkoj në mendje, ju paraqiteni menjëherë. Mos jeni ju mbinjeri, magjistar…? - Unë jam njeri, krijesë jo e rastësishme në këtë botë. Jam plotësisht njëjtë si ti; dallimi në mes meje dhe teje qëndron në atë se unë shoh dhe regjistroj rreth vetes ato gjëra që ti nuk mund t’i shohësh. - Pse unë nuk mund t’i shoh? - e pyeta me plot kurreshtje. - Sepse një gjë të tillë ti nuk e dëshiron. Ti e sheh realitetin vetëm ashtu siç e ke krijuar në bindjet e tua të gabuara. - A mund të bëhem edhe unë si ti? - Mundesh nëse këtë e dëshiron sinqerisht dhe me tërë qenien tënde. - Po, unë e dëshiroj sinqerisht këtë mixha Dilë. Jam i bindur që këtë dëshirë timen të flaktë edhe ti e ndjen; - i thashë me një siguri të plotë, sikur kaherë të kisha sjellë një vendim të tillë dhe, tani, të isha duke pritur vetëm relizimin e tij. Për momentin mbretëroi një qetësi e madhe. Mixha Dilë ishte zhytur thellë në mendime. Pas disa çastesh heshtjeje, duke lëvizur kokën në shenjë pohimi, nga goja e tij, më në fund, dolën fjalët e pritura: - Ashtu… Ashtu qoftë! - T’ia nisim, pra?- pyeta unë me padurim dhe me një ndjenjë gëzimi që nuk munda ta fsheh. - T’ia nisim!- pohoi mixha Dilë. - Lekcioni yt i parë për fillim është i lehtë. Çdo mëngjes, posa të zgjohesh, dhe, çdo mbrëmje, posa të rashë në shtrat për të fjetur, duheh të koncentrohesh dhe, pandërprerë, dyzet herë, ta përsërisësh fjalinë: “Unë jam njeriu më i lumtur në botë”. Këtë ritual, në vete, duhet ta bësh një javë dhe, pastaj, të pres tek unë, ku do të bisedojmë edhe për gjëra të tjera të rëndësishme. Dakord? - Dakord, mixha Dilë. Pranova, por kurrsesi nuk më hynte në kokë se çka nënkuptonte kjo lojë sugjestionesh, nga dy herë në ditë. Nuk desha t’i kundërvihesha mixhës Dilë. Ai sikur edhe m’i lexoi mendimet: - Kupto, bir! Jeta është harmoni e përsosur dhe në të ka rregull dhe disiplinë. Për t’i patur të qarta këto gjëra të filozofisë së jetës dhe ekzistencës, shumë veprime për fillim na duken qesharake, sepse bindjet tona të vjetra për jetën dhe realitetin objektiv na pengojnë në këtë drejtim. Por, mos ta kapërcejmë rendin. Ka kohë kur do ta kuptosh edhe këtë. Tani, për ne do të jetë e rëndësishme që ti detyrën e pranuar ta kryesh me rregull dhe përpikëri. Shihemi, pra, pas një jave! Pasi tha këto fjalë, sikur e kishte zakon, u ngrit me shpejtësi dhe u zhduk, duke lënë përshtypje se nuk ka qenë fare i pranishëm. Pas largimit të furishëm të tij, mua më mbeti dëshira e flaktë dhe ankthi për takimin tonë pas një jave, i cili, sinqerisht, më dukej tejet larg. Çdo mëngjes, para zgjimit, dhe, çdo mbrëmje, para fjetjes, i shqiptoja vetes nga dyzet herë fjalët e mixhës Dilë: “Unë jam njeriu më i lumtur në botë.” T’u them të drejtën, këtë e bëja në mënyrë mekanike, pa kurrfarë ndjenjash dhe pa ndonjë analizë të efektit të saj. Vetëm e vetëm me një dëshirë, që sa më shpejt të kalonte java dhe përsëri të takohesha me mixhën Dilë, por tanimë jo vetëm si shok, por edhe si nxënës i tij. Ndonjëherë, në momente, më vinte ta ndërpreja këtë ritual sugjestionesh, sepse më dukej si mahi e paskrupull dhe qesharake. Por, besimi i madh që unë kisha tanimë tek ai, e tejkalonte këtë dyshim. “Nuk e kërkon kot nga unë mixha Dilë këtë…” Pasi isha shëruar në tërësi dhe kisha hequr gipsin nga këmba, gjithnjë e më shumë vëreja një ndryshim tek unë. Nuk ishte ky ndryshim vetëm shërimi i tërësishëm nga lëndimet, por edhe disponimi im i përgjithshëm më dukej më i mirë. Edhe më tej vazhdoja me ato përsëritje monotone të sugjestionit, nga dy herë në ditë. Ndonjëherë, e tërë kjo më dukej si mahi, por kisha vendosur t’u përmbahesha të gjitha sugjerimeve të mixhës Dilë. Kuptohet, edhe po të doja, nuk kisha rrugëdalje tjetër. Unë kisha vendosur ta ndërroja mënyrën e tanishme të jetës sime, dhe nga ky qëllim nuk kishte kurrfarë lëkundjeje. Tanimë, përveç disponimit paksa më të mirë, fillova t’i vëreja edhe disa gjëra të imta përreth, që më parë ato nuk më linin kurrfarë përshtypjeje të veçantë. E vrojtoja me kujdes dhomën time. Sa më shpesh e bëja këtë, për aq më pengonte renditja e orendive të saj. Një ditë vendosa që të bëja një ndryshim sadopak estetik. Nëna ishte kundër kësaj ideje, por jo që i pengonte se unë doja ta ndryshoja renditjen e oren35 dive në dhomë, por ajo kishte frikë mos po më pezmatohej varra e këmbës, posa e shëruar. Nuk e dëgjova dhe veprova sipas mendjes sime. Ishte një ditë e ngrohtë maji kur me përkushtim iu përvesha punës. Në kokë më vinin ide të reja dhe konstruktive për pamjen estetike të strofullës sime, ku tanimë e kaloja më së tepërmi kohën, kurse më parë aty isha vetëm kalimthi, deri në pritjen e esëllit të nesërm. Nuk më hynte assesi në kokë, si kisha mundur të lejoja që kjo “hallakamë” të ekzistonte pa më penguar fare gjer tani. Diçka me të vërtetë ka fillur të ndodh me mua. Diçka ka lëvizur nga vendi. Unë sikur nuk isha më ai i përparmi. Vërtetë edhe nuk isha! Alkooli si mjet i zgjidhjes së problemeva, tanimë ishte larguar nga jeta ime, andaj edhe kisha kohë më tepër që në mënyrë kreative ta përqëndroja vëmendjen time. Por, nuk ndodhte tjetërsimi im vetëm këtu… ishte dhe disponimi! Diponimi im tanimë ndryshonte. Unë ndjehesha më i kënaqur, më i hareshëm, më i gëzuar dhe përgjithësisht i lumtur. Natyrisht se këtë analogji e bëja vetëm duke marrë për bazë gjendjen time shpirtërore para aksidentit me këmbën, dhe para njohjes me mixhën Dilë. Pranoj! Me të vërtetë diçka kishte ndodhur me mua… Kisha disponim më të mirë. Nuk di se nga më vinte kjo ndjejnë, por vëreja se ky përjetim në kohën e fundit ishte shpeshtuar dukshëm. Dhe, kush di sa kisha të drejtë, por unë këtë e shpjegoja me padurimin tim që të kalonte java dhe sërish të takohesha me mixhën Dilë. Nëna shqetësohej nga pak, por edhe ajo vërente këtë ndryshim sado të vogël tek unë. Ndoshta shkaku i gëzimit të saj ishte kënaqësia që unë ende i qëndroja besnik fjalës së dhënë për abstenim nga alkooli. Ditët kaluan shpejt dhe erdhi dita që unë të nesërmen duhej të shkoja tek mixha Dilë. Me padurim e prisja këtë moment. Gjatë tërë javës më silleshin vërdallë në mend të gjitha urtësitë e tij që unë i pranoja dhe i absorboja si të ishin të shenjta. Ato edhe ishin për mua të shenjta, edhe pse disa veprime që ai i kërkonte nga unë, ende më dukeshin të paqarta, besa edhe qesharake. Bie fjala ajo me sugjestionet dy herë në ditë nga dyzet herë. Përsëritja në mënyrë mekanike e fjalëve “ unë jam…” më ishte automatizuar, kështu që, sigurisht nga monotonia e këtij veprimi, më krijoheshin edhe disa parafytyrime, të cilat, më bëhej sikur më ndillnin të identifikohesha me situatën nga përmbajtja e sugjestionit. Dhe dita kaherë e pritur erdhi…