Pjesa 2 Kapitulli 6 - Romani ''Ne Vorbullat e Jetes'' i Adnan Abrashi

PJESA II - Kapitulli VI
Pas dimrit të ftohtë që bënte këtë vit, era e këndshme, që paralajmëronte pranverën e hershme, filloi të ndihej me të madhe edhe në qytetin tim. Sipas disa pleqve të lagjes, kësi të ftohti nuk mbahej mend në këto anë. - Shyqyr Zotit e kaluam edhe këtë kijamet! - ishin fjalët më të shpeshta të bashkëqytetarëve të mi që vërtetë i gëzoheshin motit të mirë. Edhe pas katër vjetësh nga mbarimi i luftës në Kosovë, rryma edhe më tej mbetej sfidë e pazgjidhur. Administrata e Përkoshshme e Kombeve të Bashkuara UNMIK ende nuk dispononte me mekanizma përkatës të zgjidhjes adekuate të këtij problemi jetik për popullatën e kësaj ane. Andaj, u dëshmuan plotësisht të

sakta parashikimet e nënës simi se “nuk i dihet dimrit biro!”. Me insistimet permanente të saja, unë me kohë kisha siguruar drutë për dimër, ashtu që, edhe përpos redukimeve të shpeshta dhe të gjata, komoditeti i ambientit të ngrohtë shtëpiak dhe mundësia e pergatitjes së ushqimit edhe pa rrymë, nuk ndjehej fare. Unë edhe më tej isha i punësuar tek Agroni, duke arritur një përparim të dukshëm në këtë profesion. Merresha me referatin e shitjes së trojeve që agjencioni i blinte vetë nga ofertat më të përshtatshme të klientëve. Përveç rrogës së mirë, provizioni, varësisht nga puna e kryer, mundësonte një përfitim të konsiderueshëm të të ardhurave mujore që vërtetë tejkalonin të gjitha standardet e pagave në bizneset kosovare. Me përmirësimin e kushteve materiale të jetesës, hapi i parë që ndrmora i referohej nënës. Asaj i “urdhërova” që menjëherë t’i ndërpresë tërsisht qëndisjet e dorës, që dikur, vërtetë për ne kanë qenë si burim i vetëm material i eksistencës. E nëna, si nënë! Nuk i rrihej rahat asaj pa punuar diçka. Edhe pse rreptësisht ia kisha ndaluar të merrej me këso “kerefekesh”, e vëreja se ajo, pa gjilpërat e saja, ndjente një mungesë dhe zbrastësirës shpirtërore. Një ditë m’u ankua: - “E di se ti e ke për të mirën time, o bir, por nëna jote është mësue me këso punësh. Sikur e vëren edhe vetë, qëndisja më asht ba si pjesë e përditshmërisë sime. Nuk asht lehtë që katërdhjetë vjet të punosh një zanat dhe menjëherë ta heqësh nga dora!?” Mënyra se si m’u drejtua ishte edhe lutje. Pasi u binda se ajo vërtetë e bënte këtë me kënaqësi të veçantë, dhe se kjo shprehi I sillte asaj lumturi, nuk insistova më. U zotova se kurrë më nuk do t’i përzihem në vullnetin e saj të lirë. Përmirësimi i kushteve materiale reflektonte dukshëm edhe në segmentet tjera të standardit tonë jetësor. Shtëpia, ku jetonim, na ishte vjetëruar mjaft. Që moti në të duhej të bëheshin disa intervenime ndërtimore . Fundi i vjeshtës dhe koha e mirë që vazhdonte të mbretëronte më ndihmuan t’i përfundoj edhe këto adaptime. Gjatë renovimit, rëndësi të veçatë estetike i kam kushtuar dhomës sime të punës, skutës më të dashur për mua, ku e kaloja pjesën më të madhe të kohës. Me orendi të reja dhe vitrina përplotë libra, tani, ajo i gjasonte vërtetë një ambienti të këndshëm intelektual, ku qëndimi i gjatë në te ma shtonte edhe më tepër elanin për punë. Shumë gjësende të pajisjeve dhe orendive shtëpiake, që dikur nuk kishim mundësi t’i blenim, tani i jepnin një vlerë të veçantë pamjes ambientale, veçanërisht garnitura e re e kuzhinës e porositur dhe e dedikuar nergut për nënën, ku ajo me kënaqësi e kalonte pjesën më të madhe të kohës së lirë. Edhe pse të gjitha gjellërat dhe specialitetet tjera gastronomike, që i përgatiste ajo, ishin kryesisht orientale, nga rrethi i kushërinjve dhe i të afërmve tanë, nëna ndjehej si gatuese më e mirë. “Pitet” e saja dhe përgatitjet tjera nga brumi, që në shtëpinë tonë ishin meny e obligueshme javore për çdo të diel, të bënin vërtetë t’i lëpish gishtat. E bindur thellësisht për ditët e lumtura që veç ishin në rrjedhojë, me një kënaqësi të veçantë ajo dinte të thoshte shpeshherë: - “Nuk na ka dënuar ne Zoti përgjithmonë, jo! Vërtetë kemi vuajtur një kohë, por, në këtë mënyrë Allahu i Madh e provon “itikatin” e robëve të vet, se sa përnjëmend ata jenë në rrugën e tij të drejtë.” Ose ai refren përplot hirësi i ëndrrës së saj të kahmotshme: Të bëhet vjehërr e mirë e rrethuar me nipa, e që kohën e fundit, me të marrë vesh për Zanën, e kishte shpeshtuar edhe më: - “Kur të na vjen nusja do t’i ndajmë punët. Kuzhinën nuk e jap. Pergatitja e gjellërave, larja e enëve. po, po edhe rritja e nipave do të jenë detyrat e mia”. Në ditët që rodhën, unë vërtetë isha i dashuruar në lumturinë. Edhe pse larg meje dhe ku ta di ku, mixha Dilë dhe kujtimi për te nuk më hiqeshin nga mendja. Pavarsisht se ai kishte ikur dhe ishte zhdukur si në vegim, si mund ta harroj këtë njeri e të mos e kujtoj me pasion dhe mallëngjim? Këtë skofiar, i cili në momentin vendimtar të një gjendjeje time të errët dhe të llahtarshme shpirtërore shkrepi shkëndijën, që më pas, si një dritë flakëruese, gufoi në mua, duke ma shpalosur një realitet të ri. Ishte ky një realiteti krejtësisht tjetër. Një realitet që më bëri të kuptoj se unë jam krijesa më e përsosur hyjnore në Univers, si dhe pjesë e pandashme e vetë krijuesit tim - Perëndisë. I udhëhequr gjithnjë me këtë parim të rrënjosur në vete si bindje, ose, të thuash, si një mënyrë e re e të menduarit, jeta ime filloi të merrte kahje në drejtimin pozitiv, duke u ndryshuar gradualisht nga një gjendje e ditëve të irinosura përplot kaotizëm, në një përjetim të harmonisë, dashurisë dhe shpresës për një të ardhme të lumtur. Sa herë që i gëzohesha të arriturave të tanishme, patjetër përkujtoja edhe të kaluarën. Kishte momente kur, duke u vetëkënaqur me të mirat e së tashmes, shpeshherë e mallkoja të kaluarën, por, me kalimin e kohës, e doja atë histori së cilës me ëndje i rikthehesha në kujtime. Gradualisht u vërtetova se çfarëdo qoftë ajo, e kaluara ishte pjesë e pashlyeshme e një realiteti të përgjithshëm e cila duhej të ndodhte. Vërtetë momenti hyjnor në jetë është përherë e tashmja, por, nëse e kaluara shikohet me një qaseje dinjitoze, ajo të shpaloset si dëshmi e lëvizjes së përhershme të qenies sonë kah e përsosura në avancim. Dihet se njeriu si qenie e gjallë githnjë mendon. Mendimet e tij janë nga më të ndryshmet. Por, nëse në mënyrë neutrale i vështrojmë përmbajtjet e tyre, pa dyshim do të vërejmë se ato, ose bredhin në të kaluarën tonë, ose përmes tyre, me skepticizëm shikohet e ardhmja e cila tek duhet të vijë. Pra, gjithnjë mendohet për të kaluarën ose për të ardhmen. Në shumicën e mendimeve tona spontane, e tashmja kurrë nuk ekziston si përjetim. Edhe përjetimet e tashme të pjesëve më të errta të së kaluarës janë realitete të pashlyeshme të asaj që është dashur patjetër të ndodhin, andaj, realisht, ato duhet marrë si begati e asaj që quhet vazhdimësi. Nga momenti i njohjes me mixhën Dilë dhe ndikimit të vazhdueshëm të mësimeve të tij në ndryshimin e mënyrës sime të të menduarit, kurrë më të kaluarën nuk e kam shikuar si të hidhur, sepse, qenjësisht isha i bindur se nuk kam më të kaluar të hidhur. Çdo gjë e ardhur nga realiteti im i jashtëm, u mësova ta shikoja si indukim të bindjeve të mia që i rrikthehen burimit të saj. Ose, shprehur në komperacion, si reflektim trodimensional nga pasqyra që më rikthehej si përjetim. Përjetimet e realitetit të jashtëm objektiv janë si projektime të brendshme të mendimeve, ndjenjave dhe synimeve të mia vetjake. Kurrë nuk mund ta harroj një porosi të tij që thoshte: “Ti je vetë ai që jashtë projekton mendime, të cilat shprehin ndjenjat dhe synimet tua, e më pas i pranon gjoja si realiteti i jashtëm. Kur të duket se dikush të shikon, besoje se në fakt ti e shikon veten nga këndvështrimi i projekcionit vetjak.ti je projekcion i vetëvetes. Ti në realitetin e jashtëm projekton ato çfarë mendon se je”. Dikur edhe vetë isha ballafaquar me vdekjen, të cilën e dëshiroja pandërprerë. E urreja realitetin e jashtëm, rrethin ku jetoja. çdo gjë që lëvizte. Në të vërtetë unë e urreja Universin në tërësi, pjesë e së cilës isha edhe vetë. Dhe tani, tani u binda se të gjitha këto ishin “ashtu”, sepse unë i mendoja “ashtu”! Sepse unë dëshiroja t’i përjetoja “ashtu”, duke u kënaqur se ekzistoj ”ashtu” dhe vetëm “ashtu” duhet të jetë edhe vetë ekzistenca. I bindur me këtë të vërtetë, ndryshova. Nëse dikur ishte “ashtu”, siç medoja se ishte, atëherë pse nuk mund të bëhet “kështu” siç duhet vërtetë. Edhe “ashtu-ja” edhe “kështu-ja” janë prezente dhe veprojnë në bindjet e mia, andaj edhe mund t’i ndryshoj ato. Si? Thjesht! Vetëm se duhej të besoj në atë çfarë preferoj. Unë vërtetë fillova të besoj sinqerisht. Çka të them për pasionin tim të dikurshëm të shfrenuar për alkool? Kishte kaluar një kohë mjaft e gjatë e abstenimit. Që nga zotimi me qirinj në tyrben e “DALLGËM BABËS”, kur, të thuash, isha vënë në lojë nga mixha Dilë, unë kurrë më nuk kam shijuar asnjë pikë alkool. Asnjë pije që në çfarëdo forme kishte ndonjë përqindje të alkoolit në përbërjen e vet. Shpeshherë, qëllimisht qëndrajo në lokale me shoqëri ku konsumohej pija alkoolike. Mundohesha me çdo kusht ta ndjeja ndonjë sinjal të varshmërisë latente të fshehur ndoshta diku në brendinë e ndërvetëdijes sime. Por, jo. Tani edhe dyshimi më i vogël se mund të jem recidivist, ishte larguar përgjithmonë nga droja ime. Mrekullitë e ligjshmërive të veprimit të shpirtit, të mësuara nga mixha Dilë, më ishin mishëruar si parime themelore jetësore. Posaçërisht porositë nga letra e tij e fundit. Ato i shkrova dhe i vendosa edhe në kompjuterin tim personal.Çdo ditë, kur e kyqja kompjuterin, po thuaj ishte e pashmangshme që folderi “LETRA” të mos klikohej së paku një herë në ditë. Vetinponimi në fillim, e më vonë i formuar si shprehi automatike, sigurisht se nuk ka qenë vetëm mësimi i përmbajtjes nga letra në fjalë, por, leximi i saj më ishte bërë si “çelës” që m’i hapte dyert e përjetimit të harmonisë së pakufijshme që sundon në Univers. Pas leximit rutinor të letrës, pasonte meditimi. Më pas, në atë gjendje të arritur relaksuese, recitoja me gjysmëzëri në vete formulimet autosugjestive, të cilat i kisha formuluar sipas një renditjeje më parë të përcaktuar, si dhe fotmulimet e reja afirmimative të cilat, sipas një plani të veprimt, me sukses i aplikoja pandërprerë. Jeta ime tanimë ishte në harmoni të vërtetë. Nuk kisha më konfuzione për asgjë. Të gjitha pengesat eventuale i pranoja tërësisht si rrjedha normale. Pikërisht, mu ashtu sikurse më kishte mësuar mixha Dilë, “asgjë në këtë botë nuk është e rastësishme”, andaj, edhe disa situata, që për fillim më dukeshin të pakëndshme, i shnndërroja në kënaqësi, duke inkurajuar veten se ato duhet të janë vetëm një hallkë zinxhirore në rrugën e arritjes drejt cakut përfundimtar të synimit të caktuar. Ashtu edhe ndodhte. Në çdo situatë, pas çdo pengese që më paraqitej, shumë shpejt pasonte kënaqësia e suksesit të kërkuar. Vetëdyshimi ishte tretur në tërësi. Mjaftonte vetëm ta parafytyroja qartë dëshirën konkrete dhe atë ta mbushja me energji pozitive në formë të emocionit të besimit të forte. Këtë ritual e bëja gjithnjë i relaksuar dhe me koncentrim të plotë. Me të përfunduar, nuk mendoja më fare në dëshirat dhe, shih çfarë çudie, ato përherë më realizoheshin në tërësi. Kuptohet, paraprakisht kisha kujdes në përfytyrimin e tyre. Asgjë nuk ia imponoja vetes si synim, nëse më parë e vlersoja si të pakapshme. E kapshmëria nënkuptonte vetëm arsyeshmërinë logjike të dëshirës në momentin e caktuar hapsinoro- kohor. Reditjen e mundshmes sipas principit “gradualisht, nga e thjeshta kah e përsosura”. Në të vërtetë, zgjedhja sipas radhës në rrjedhojën e harmonisë universale. Një javë pas kontraktimit dhe kaparimit të banesës, Zana u shpërngul në qytetin tim. Menjëherë, posa u vendos, më telefonoi për të më falenderuar në ndihmesën dhe shërbimin që i kisha bërë gjatë gjetjes së banesës. Biseda jonë e parë ishte e shkurtër. Edhe pse kisha mjaft çfarë t’i thoja, këtë herë nuk e zgjata aq, duke e përfunduar qëllimisht me kaq. Këtë e bëra jo rastësisht, sepse dessha t’i krijoj vetes pretekst për ta ftuar edhe herën tjetër me telefon. Me shumë femra që kam njohur dhe që jam munduar t’ua përvetsoj zemrat, gjithnjë që në kontaktin e parë, nuk nguroja t’u bëja me dije qëllimet e mia sentimentale. Tani me Zanën ishte krejtësisht diçka tjetër. Unë e doja marrëzisht dhe dashuria ime ndaj saj sa vinte e shtohej. Fshehja e çfarëdo sinjali që do t’ia bënte me dije për këtë ndjenjë, ishte frika. Frika, jo nga dashuria, por nga dështimi. Ndonjëherë as vetë nuk kisha sqarim adekuat për këtë. Dështimi i parë rinor me Zanën i rrënjosur thellë në ndërvetëdijen time mud të ishte shkas, por rrjedhën e mëtejme të gjërave tërsisht ia kisha lënë intuitës. Ajo as tashmë nuk do të më tradhëtojë. I telefonova. Arsyen e ftesës e kamuflova në formë të interesimit tim për adaptimin e saj në rrethin e ri, si dhe ofertës zemërgjërëse që të më drejtohet pa ngurim sa here të ketë nevojë për mua. Edhe pse isha i bindur se kjo metodë e vardisjes reflektoi si naïve, duket se e arriti efektin e duhur. Sinqerisht m’u falenderua për kujdesin e treguar me një konstatim të prerë që, siç thuhej, “më fjeti në zemër”: - “E di miku im i dashur, unë kurrë nuk kam dyshuar për këtë.” Biseda si rrjedhojë vazhdoi tërsisht në spontanitet. Zëri i saj nga ana tjetër e receptorit linte përshtypjen se vinte nga një vashë e gëzuar. Kjo edhe mua më dispononte. Se sa ishte në nivel humori i Zanës, u dëshmua kur në një moment të bisedës e përdori fjalinë: “më dëgjo zemër”. Mbeta i shtanguar! Më konvenoi. Por, tek dikur më vonë e kam kuptuar se këtë zhargon ajo e kishte si shprehi rutinore. Biseduam gjatë, rreth gjysmë ore. M’u duk sikur koha flutoroi shpejt. Llafosëm për shumë gjëra. Më së shumti ato kishin të bënin me akomodimin e saj në rrethin e ri. Më tergoi për nismën e mirë të realizimit të projektit të filluar humanitar rreth rehabilitimit të popullatës së këtij regjioni nga traumat e luftës, për familjen e saj dhe për nënën e saj të dashur, me të cilën bisedonte po thuaj çdo ditë në telefon, më rrëfeu për njerëzit dhe fytyrat e reja që kishte njohur për një kohë të shkurtër të qëndrimit këtu e, veçanërisht, për gjendjen e popullatës së traumatizuar, si pasojë e tmerrit të luftës së kaluar. - “Unë ndjej një kënaqësi të veçantë në këtë punë” - pranoi - “është një përjetim i pashpjegueshëm kur njerzitë të duan, të besojnë, kur para teje sinqerish t’i shpalosin të gjitha problemet e veta më intime. Edhe pse jam mjeke, e specializuar në psikiatri, nuk mund të jem dot indiferente ndaj disa problemeve që i hasa këtu... Në këto anë, miku im i dashur, kishin ndodhur shumë gjëra të tmerrshme nga lufta.” Këtu u ndal paksa, duke ulur nivelin e zërit gati në pëshpëritje. - “Femrat e kësaj ane më pranuan shpejt dhe me to krijova menjëherë kontakin e afërsisë . Kishin nevojë ato të gjora që t’i qanin hallet e veta me dikë, andaj, mbase edhe pse jam femër, më besuan disa intimitete që as mua, të thuash si mjeke, nuk më linin indiferente. Posa u ktheva në shtëpi, mu parafytyruan skenat e tmershme dhe lemeritëse nga tregimet e këtyre femrave. Qava një kohë me lotë, po, po, një mjeke psikiatre, e aftësuar që të kuptoj dhe të shëroj problemet shpirtërore të tjerëve, kam qarë me lotë, por... ta lëmë këtë temë... Do të ishte më mirë që për këto gjëra të bisedojmë më gjërësisht pa telefon. Ndoshta në ndonjë takim tjetër të dretëpërdrejtë”. Më konvenoi ky propozim. Duhej ta gjeja sa ma shpejt momentin e përshtatshëm që ta caktoj takimin. Ai moment duhet të aranzhohej, ashtu që të dukej spontan. - “Edhe pse etika ime profesionale nuk më lejon që të bisedoj me të tjerët për brengat e pacientëve të mi”, - vazhdoi më tej tregimimin e saj bregosës Zana - “beso se kam nevojë t’i rrëfehem dikujt..., shumë gjëra të këqija kanë ndodhur në këto anë gjatë luftës... as goja nuk më shkon se si t’i definoj...” E kuptova ku e kishte fjalën dhe, duke deshur t’ia lehtësoja këtë hamendje, i thashë troq: - “Dhunime? Mendon në dhunime ..?” - E bëra këtë pyetje me një ndërhyrje të shpejtë në bisedë. - “Ashtu, ashtu diçka... dhe më keq” - më tha- “...por lëre, lëre tani. Për këto dhe për shumë gjëra të tjera do të bisedojmë ndonjë herë tjetër”. Nga zëri vërehej se ishte mjaft e shqetësuar. Humori i saj i mëparshëm përplot disponim, tani kishte marrë një dimension krejtësisht tjetër. Nuk u përmbajt: - “Bishat..!.”- e tha si në histeri - “... Vetëm bishat mund të bëjnë një gjë të tillë. Paramendo, me fëmijë, femra dhjetë-dymbëdhjetë vjeçare... shkizofreni e shfrenuar kolektive e një hakmarrjeje të pakuptimtë... Si harrohen këto...? Më thauj, si të harrohen këto? Eh, femra shqiptare! Femra e mjerë dhe e përvuajtur shiptare! Dhe, jo vetëm kaq! E keqja më e madhe është se askush nuk i kupton ato. Filloi të dënesë. Frymëmarrjen e kishte më të thellë. Ajo qante, duke u munduar që ta fshihte atë nga unë. E pashë të arsyeshme të ndërhyj disi dhe ta ndërpres këtë bisedë: -”Mirë Zanë, qetësohu”, - e inkurajova, - “edhe kjo duhet përballuar”. Mendova se ishte mu ai moment i përshtatshëm për ta caktuar takimin tonë, ku përveç zërit, do ta përjetoja edhe praninë e drejtëpërdrejtë të saj. - “Hë, mmm... mos është pak tepër, u bë gjatë në telefon? Të takohemi nesër, pasi të këthehesh nga fshati? Të pres në zyrë. Pajtohesh”? - “Propozim plotësisht i qëlluar. Pajtohem! Shihemi, pra, nesër në zyrën tënde dhe bisedojmë më gjatë”, - ishte përgjigjja që unë kaherë e prisja me ankth. Duke u përshëndetur, e ndërpreva lidhjen. Pranoi. As unë nuk u ndjeva aq indiferent ndaj rrëfimit të saj. Posa lëshova receptorin, mendova gjatë. Parafytyrimet nga më të ndryshme nuk më linin të qetë. Hapa dritaren dhe zgjata kokën në drejtim të hapësirës nga e cila në dhomë dëpërtoi një rrymë e fortë e ajrit të pastër. Me kokën që e kisha të zvaritur jashtë, me këtë veprim, sikur dëshirova të ajrosja edhe mendimet neveritëse që më kishin kapluar. Bëra disa hapa nëpër dhomë dhe mora vendimin e shpejtë. “Do të jetë mirë të shtrihem në shtrat dhe me trup të relaksuar të lejoj rrjedhën spontane të euforisë së tyre”. Ishte kjo njëra prej “blic” metodave orgjinale që unë e praktikoja rregullisht kur më atakonin shqetësimet e ndryshme me përmbajtje negative. Kur veproja kështu, sado të ishin të forta ato, gradualisht zbeheshin pa pasur hapësirë të përshtatshme të koncentrohen si “lavra energjetike” negative në ndërvetëdijen time. “Sa kemi vuajtur ne si popull dhe ende nuk vetëdijësohemi!” - ishte njera nga ato sifidat që më rizgjoi një botë mendimesh dhe ndjenjash në kokën time. “Ende pa i shëruar plagët tona kolektive nga lufta, ka forca politike nihiliste vendore që intensivisht angazhohen në drejtim të minimizimit të tmerrit të madh që ka ndodhur këtu, e në veçanti me një entuziazëm të pashoq, përms publikimit të disa të pavërtetave në media, kontribuojnë në njollosjen e Luftës Çlirimtara të UÇK-së. Nuk njoh popull askund në botë që do të lejonte që nga radhët e veta të dalin njerëz të tillë që lirshëm të shprehin tentativat e tyre të errta të degradimit të luftës së bijve dhe bijave të veta më të mira, që në çfarëdo mënyre janë flijuar për tokën e tyre të shenjtë. Nëse vazhdojmë kështu, do të na gjejë mallkimi i madh. Po, po, mallkimi i madh si përsëritje e asaj që nuk kemi dashur ta mësojmë nga historia, por këtë herë me pasoja edhe më katastrofale, ku viktimat e shumta do të jenë si gjithnjë të pafajshmit. Natyrisht, të pafajshmit, e kurrsesi këta hipokritë vendorë të cilët sërish do ta gjejnë patronin tjetër për nënshtrim dhe përkulje. Si duket marrëzia tek ne mat keq, por edhe më keq pret, kurse parimi etik i dinjitetit dhe moralit të mirëfilltë kombëtar përzihet me interesat ditore të ndasive partiake, kapriceve individuale, lakmisë, kokëfortësisë, jotelerancës, urrejtjes, etj.” Sa më shumë që i bluaja në kokë këto tema nga realiteti ynë i përditshëm, gjithnjë bindesha se kisha të drejtë! Ashtu i shtrirë në shtrat, me duart e kryqëzuara prapa qafe, lejova vazhdimësinë e rrjedhës së lirë të tyre: Nga të gjitha vetitë dhe vërtytet e njeriut, mençuria duhet të jetë më së miri e shpërndarë në botë, sepse askush nuk ankohet se i mungon. Sado që jemi të kënaqur me mendjen dhe inteligjencën që e kemi, realiteti i përditshëm është dëshmi e kundërt për pamundësinë, ku173 fizimet intelektuale dhe marrëzinë tonë, e mos të flasim për urtësinë e cila, për momentin, ndoshta nuk ekziston fare. Para shumë shekujsh, mendimtari i madh grek Sokrati thoshte: “Unë di aq sa s’di asgjë”. Një budalla yni i përditshëm, përkundrazi, beson se di çdo gjë dhe për këtë është në gjendje që me orë të tëra t’ju bindë për njohuritë e veta që ka nga të gjithë lëmenjtë: shkencë, politikë, sport, ekonomi, art, culture, etj. Vaj halli atij, që rastësisht provon t’i kundërvihet këtij “të mençuri”! Duket se kjo dukuri ka filluar të përhapet si një tendencë e moralit të sëmurë induktiv shoqëror. Mos vallë mençuria jonë nuk ka ardhur në shprehje gjer më tani, apo, ndoshta, nuk e kemi pasur fare? Dashtë Zoti që të jetë kjo e para, por, siç po na shkojnë punët, frikohem se përgjigjja më e vërtetë do të jetë vetë pjesa e dytë e dyshimit. Eh, sikur të mbesim në gjykimet e mendjes së tashme, nuk duhet edhe aq të shpresojmë për të ardhmen tone. Por, nëse mbi të gjitha, do të mbisundojë instikti shekullor i moralit tonë të shëndoshë kolektiv si popull, i ndërtuar mbi parimet e mirëfillta të trimërisë, besnikrisë, drejtësisë dhe dinjitetit, atëherë lirisht mund të mëtojmë se ka shpresë. Por, ta zëmë, sikur vërtetë të kishim shumë mend? Sigurisht nuk do të mjaftonte vetem me kaq. Përveç mendjes dhe mençurisë, do të na nevoitej edhe URTËSIA. E urtësia, krahasuar me mençurinë, dallojnë shumë mes vete. Mençuri do të thotë njohja dhe mbajtja mend e të dhënave dhe shënimeve nga informacionet e përditshme, nga mësimet që na i mbushin kokat shkollat dhe fakultetet, duke na graduar si intelektual... Fatmirësisht, këso njerëz të mençur, që unë do t’i quaja “enciklopedistë” ose “universalistë”, kemi mjaft dhe në çdo vend. E urtësia? Ç’është urtësia? - hyra edhe më thellë në meditime. Urtësia duhet të jetë shumë më e lartë se vetë mençuria dhe inteligjenca. Me të vendoset shpejt dhe drejt. Ajo nuk ka gabime, nuk frikohet nga askush, e më së paku nga vetja. Është aftësi hyjnore e vetëndërtuar gjatë dhe me durim, përmes vrojtimit të qartë në rrjedhën e gjërave. Ajo, gjithnjë, shkaktarët i gjen në pasoja. Dallon ç’është patjetër për momentin - diferencon realitetin nga iluzionet. Është plotësisht e panënshtrueshme para emocioneve dhe instikteve momentale. Nuk është egocentrike dhe në gjykime vepron shpejt dhe qartë. Në të nuk ka kokëfortësi, por vendosmëri. Nuk është imponuese dhe zëdhënëse, por është e patjetërsueshme, sepse në vete përbën forcën e madhe të realitetit. Urtësia na nevojitet sot më së shumti, por ku ta gjejmë atë? A ekziston? Patjetër se ekziston, por jo në vendet ku vendoset. Ajo kurrë nuk vardiset, nuk inponohet dhe nuk lajkaton, nuk i duron manipulimet dhe sjelljet pjatalipirëse, prandaj edhe me arsye të plotë nuk është në pushtet, ku ne zakonisht jemi mësuar ta kërkojmë. Aspak nuk është çudi pse s’është në pushtet, por duhet të jetë çudi pse pushteti nuk i këshillon ata që e kanë këtë urtësi, bile, siç bëhet zakonisht, së paku për t’u lavdëruar se urtësia e dikujt është e tyre. Përsëri dyshime të liga me dëshirë të sinqertë që të gaboj. Sikur të kishim organizuar një sondazh publik në mes të budallait tonë mesatar, i cili na bind përherë se di çdo gjë, nga njëra anë, dhe atij të urtit të mirëfiltë, i cili deklaron se di aq sa s’di asgjë, nga ana tjetër, sigurisht që do të fitojë ky i pari. Patjetër se do të fitojë opcioni i parë, sepse ai është më i afërt, më i kuptueshëm, më praktikë dhe më i dashur. Thjesht është më i kapshëm për ne. Ai, fatkeqësisht, është pjesë e përditshmërisë sonë. Në moment, dëshirova që nga vetja t’i largoj këto mendime. Vendosa t’i shmangem, duke e orientuar kahjen e tyre bredhëse drejt më të gëzuarës dhe më të hareshmes. * * * Ditët e fundit isha i preokupuar me tërë qenien time në shkruarjen e romanit. Nga vrulli i inspirimit që më gufonte si fuqi shprehimore, unë dhe kompjuteri im sikur flisnim me zë mes vete. Isha i tretur i tëri, duke përjetuar edhe vetë emocionalisht ngjarjen që e përshkruaja. Në ekranin përballë faqet e tregimit të ardhshëm mbushnin shpejtë faqet e programit “Windows”.Vetëm një zë më ndau nga koncentrimi i përqëndruar. Ishte ai i nënës: - Eja shpejt! Të pret Zana në telefon! Gati sa harrova. Me Zanën kishim planifikuar që sonte të shkonim në një koncert. Koncerti ishte i një kangëtari të njohur kosovar, këngët e të cilit, si unë, ashtu edhe Zana, e preferonim marrëzisht. Për këtë koncert në qytet mbretëronte një interesim i madh. Andaj, përmes lidhjeve të mia miqësore, biletat i kisha siguruar tri ditë më parë. “Tamam me kohë!”- thashë me vete. Sapo e kisha përfunduar këtë pjesë të tregimit. Kursorin e miut e drejtova në “FILE”. U hap dritarja dhe zgjodha opcionin “SAVE AS”.ROMANI.SAVE.. Pas mbarimit të koncertit Zanën e përcolla deri para hyrjes në ndërtesë, ku qe banesa e saj. Gjatë tërë rrugës, biseda e jonë ishte e përqëndruar në komentimin e artistit të famshëm virtuoz, që sonte, vërtetë, na kishte impresionuar me interpretimin e tij. Zana e njihte dhe e adhuronte artin e mirëfilltë. Muzikën e pëlqente pa masë, veçanëriash atë të lehtë. Por, nuk i linte anash as fushat tjera të krijimtarisë artistike. - Bëje, të lutem, një krahasim mes interpretimit të sotëm, me ato albume kasetash dhe CD-esh që mbushnin tregun tonë? - Veçanërisht disa media elektronike dhe ato të shkruara reviale, që edhe më tepër favorizojnë këto antivlera, kontribova edhe unë në këtë temë - Fatkeqësisht, ashtu! - vërtetoi - Tipik follk, turk, sllav dhe grek! Edhe pse rradhitemi ndër popujt më muzikal në botë, çfarë katastrofe është kjo për kulturën tonë kombëtare! - më tha përplot mllef. - S’ke çfarë të bësh, - ia ktheva në shaka. “Qika e ka trupin e mirë për tu cullakav dhe baci i’a çon dy-tre mijë euro nga Zvicra apo Gjermania dhe ja albumi.e ha pazari!” “Ha, ha, ha!”- qeshëm së bashku me zë. Me shije artistike gati se pajtoheshim që të dy, por duhet pranuar se ajo kishte një kulturë më të shprehur në artet figurative. Nga letërsia, për dallim nga unë, që e preferoja më tepër prozën, Zana e donte poezinë. Bile, sikur e pranoi njëherë, edhe vetë kishte botuar disa sosh në revistat e kohës. I frymëzuar nga prania e Zanës dhe nga koncerti fascinant i artistit tonë të madh, për herë të parë dëshirova që rruga gjer në banesën e saj të kryhet sa më parë. Mendjen e kisha në shtëpi dhe në vazhdimin e romanit të filluar. Para hyrjes kryesore të ndërtesës, me një puthje për natë të mirë, u ndava nga ajo, pa e përcjellë si zakonisht gjer në katin e banesës. Ajo e vëreti se nxitohesha, por nuk bëri zë. Mendova se ende nuk është koha t’i tregoj për tentimet e mia fillestare që nga ditari im të përpiloja një roman, por, me një gjë isha sigurisht i bindur se ajo do të jetë patjetër recenzente e parë e romanit tim. Sonte nuk isha aq i uritur, prandaj hëngra darkë në këmbë, duke i futur shpejt e shpej disa petulla në gojë, që i kishte pergaditur nëna. Nxitova në dhomën time. Hapa kumpjuterin dhe fillova të shkruaj aty ku kisha mbetur.