Pjesa Dyte - Kreu 1 - Romani Zonja Bovari i Gustav Flober

 PJESA E DYTË

Kreu I 

Jonvil-l’Abe (i quajtur kështu për hir të një abacis të vjetër murgjish që s’i kanë mbetur më as rrënojat) është një fshat i madh tetë lega larg Ruanit, midis rrugës të Abvilit dhe asaj të Bovesë, në fund të një lugine ku kalon Riëla, lumi i vogël i cili para se të derdhet në Andelë, në afërsi të grykës së tij mban tre mullinj me ujë dhe me troftat që ka, zbavitet të dielave djemuria duke i zënë me grep.

Si shkëputesh nga rruga e madhe në Buasier, vazhdon pastaj drejt e në majë të kodrës. Lë, poshtë së cilës shtrihet lugina. Lumi që e përshkon këtë e

ndan në dy pjesë të veçanta nga njëra-tjetra, në të majtë ka vetëm livadhe, në të djathtë vetëm ara. Lëndinat shtrihen gjatë një sërë kodrinash të ulëta dhe bashkohen pastaj mbrapa tyre me kullotat e krahinës të Breit, ndërsa, nga lindja, fusha vjen duke u ngjitur pak nga pak dhe gjithmonë duke u zgjeruar, e mbuluar e tëra me ara të arta gruri që s’kanë të mbaruar aq sa të ha syri, uji rrjedh buzë barit dhe ndan me një vijë të bardhë ngjyrën e livadheve nga ajo e brazdave, kështu që fusha ngjan si një pallto e madhe e shpalosur, me jakë prej kadifeje të blertë, me një shirit të argjendtë rreth e rrotull.

Kur mbërrin në fund të horizontit, të dalin mu para syve lisat e pyllit të Argëjit si dhe rrëpirat e kodrës Shën-Zhan, të gërryera nga lart-poshtë prej ca vragave të kuqe, të pabarabarta: ato janë gjurmët e shiut, kurse nuancat në ngjyrën e tullave, që spikasin si rrjeta të holla mes të përhimtës së malit, vijnë nga burimet e shumta me ujë që përmban hekur, të cilat rrjedhin matanë, në krahinën fqinje.

Në këtë truall të ngatërruar, rrethuar nga Normandia, Pikardia dhe Ilë dë Fransë, flitet një dialekt pa ngjyrë ashtu siç është edhe peizazhi, i shpëlarë. Aty bëhen djathërat më të këqija të Nëfshatelit në gjithë krahinën dhe, bile, bujqësia del me kosto të lartë, sepse për ta bërë pjellore atë tokë gjithë rërë e gurë, duhet plehëruar shumë.

Deri në vitin 1835 s’kishte rrugë për të shkuar në Jonvil; por pak a shumë në atë kohë u hap një monopat që lidh rrugën e Abvilit me atë të Amiensit dhe që u hyn në punë nganjëherë karrocierëve kur shkojnë nga Ruani në Flandër. Megjithatë Jonvil-l’Abé ka mbetur në vend, ndonëse i janë hapur rrugëdalje të reja. Në vend që të përmirësojnë prodhimin e kulturave bujqësore, aty vazhdojnë me ngulm t’i përkushtohen kullotave, sado që janë vlerë, dhe fshati i dembelëve, duke u larguar nga fusha, erdh e u zgjerua, natyrisht, në drejtim të lumit. Ai duket që nga larg, i shtrirë gjatë bregut të lumit, si ndonjë lopçar që e kalon me gjumë kohën e vapës buzë ujit.

Rrëzë shpatit, matanë urës, fillon xhadja e mbjellë anash me plepa, që të çon drejt e te shtëpitë e para të fshatit. Këto janë të rrethuara me gardhe, midis oborresh plot me ndërtesa të hapërdara, si shtypëse frutash, plevica dhe distileri, që zënë vend aty-këtu poshtë pemëve të dendura mbi të cilat mbështeten shkallë, purteka ose u varen nëpër degë kosa. Pullazet prej kashte, që ngjajnë si kapuçë gëzofi të rrasur mbi sy, zbresin gati në një të tretën e dritareve të ulëta, të cilat i kanë xhamat të trashë dhe të dalë përpara, me një ngjyrë mu në mes, si funde shishesh.

Mbi muret e bardha të përforcuara nga një skaj te tjetri me trarë të zinj, mbështetet aty-këtu ndonjë dru imcak dardhe, ndërsa katet e para kanë në dyert e tyre ndonjë trinë për të mos lënë të hyjnë zogjtë e pulave, të cilët vijnë të qëmtojnë mbi prag thërrime buke të stërqullura me musht molle. Më tej oborret vijnë e ngushtohen, banesat afrohen më tepër me njëra-tjetrën, gardhet fillojnë e zhduken; poshtë një dritareje luhatet, varur mbi një bisht fshese, një tufë fieri; aty është një nallban dhe më tej një qerraxhi me dy-tri qerre të reja, që kanë zënë rrugën. Pastaj, mbrapa një gardhi të thurur rrallë, duket një shtëpi e bardhë dhe para saj një lehë e rrumbullakët bari me një statujë. Kupidoni, që mban gishtin në gojë; në krye të shkallëve, në të dy anët ka nga një vazo prej gize; mbi derë shkëlqejnë tabelat metalike; kjo është banesa e noterit, më e bukura e fshatit.

Kisha ndodhet në krahun tjetër të rrugës, njëzet çapa më larg, në hyrje të sheshit. Varreza e vogël përreth saj, e mbyllur me një mur lart deri në bërryla, është aq plot e përplot me varre, saqë gurët e vjetër të shtrirë rrafsh me tokën, duken si pllaka të njëpasnjëshme dyshemeje, mbi të cilat bari ka vizatuar vetvetiu katrorë të gjelbër të rregullt. Kisha u rindërtua nga e para vitet e fundit të sundimit të Karlit X. Kubeja prej druri ka filluar të kalbet nga lart dhe, vende-vende, mes ngjyrës së saj të kaltër spikatin zgavra të zeza. Përmbi derë, aty ku duhet të ishin vendosur organot, është ndërtuar tribuna për korin e burrave, e pajisur me një shkallë të përdredhur që ushton kur hipën me këpucë druri.

Drita e diellit që depërton nëpërmjet xhamave të njëtrajtshëm, bie pjerrtas mbi stolat e rreshtuar skiç murit, të veshur aty-këtu me nga një copë rrogoz të mbërthyer me gozhdë, dhe mbi secilin prej tyre janë shkruar me gërma të mëdha këto fjalë: “Vendi i zotit filan”. Pak më tej, aty ku anijata vjen duke u ngushtuar, zë vend rrëfyestorja ballë për ballë me një shtatorkë të shën Mërisë, veshur me një fustan atllasi, mbuluar me një vello tyli yje-yje argjendi, dhe me mollëza flakë të kuqe si ndonjë idhull nga ishujt Sanduiç. 

Së fundi, gjithë kjo pamje përfundon me një kopje të familjes së shenjtë, dhuratë e ministrit të Punëve të Brendshme, vendosur përmbi altarin kryesor, midis katër shandanëve. Stolat e korit prej druri pishe, kanë mbetur pa u lyer me bojë.

Pazari, domethënë ai vend i mbuluar me një çati tjetër tullash, që e mbajnë nja njëzet trarë, zë gati gjysmën e sheshit të madh të Jonvilit. Bashkia e ndërtuar sipas projektit të një arkitekti nga Parisi i përngjan në njëfarë mënyre një tempulli grek dhe ndodhet në qoshe të rrugës, afër shtëpisë së farmacistit. Ajo ka një kat përdhe, tri kolona jonike dhe, në katin e dytë, një galeri me kube të plotë, ndërsa mbi qemerin me të cilin përfundon ajo, është skalitur një gjel gal, i cili një këmbë e mban të mbështetur mbi kushtetutë dhe tjetrën mbi peshore, simbol i drejtësisë.

Mirëpo ajo që të bie më tepër në sy, është farmacia e zotit Ome, përballë hanit Luani i artë. Në mbrëmje sidomos, kur e ka të ndezur llambën dhe kavanozët e kuq e të gjelbër që zbukurojnë vitrinën i hedhin deri larg, përdhe ndriçimet me ngjyra, shquhet, nëpërmjet tyre, si në zjarrin e Bengalit, hija e farmacistit, mbështetur mbi bërryla në tryezën e tij të punës. Shtëpinë e ka të mbushur nga lart-poshtë me mbishkrime me gërma kursive, të rrumbullakëta, shtypi: “Ujë Vishije, Selce dhe Barezhi, barna spastruese, mjekësi e Raspajit, rakau  arabësh, pastilje Darse  astilje Renjo,  fasha, banja, çokollata shëndeti, etj.” Ndërsa mbi tabelën që shtrihet në gjithë gjerësinë e dyqanit, është shkruar me gërma të arta: Ome, farmacist. Pastaj, në fund mbrapa peshoreve të mëdha të mbërthyera mbi banak, është shkruar përsëgjeri fjala laborator sipër një dere me xham, mu në mes të së cilës, përsëritet edhe një herë emri Ome i shkruar me gërma të arta, në një sfond të zi.

Veç kësaj s’ke ç’të shohësh më në Jonvil, Rruga (e vetmja), e gjatë aq sa mund të hajë plumbi i një pushke dhe me ca shitore anash, ndërpritet menjëherë në kthesën e një udhe. Po të kthehesh në të djathtë të saj dhe të vazhdosh të ecësh rrëzë kodrës shën Zhan, pas pak do të mbërrish në varrezë.

Për të zgjeruar, kur ra kolera, rrëzuan një pjesë të murit dhe blenë aty pranë tri akra tokë; megjithatë gjithë shtesa e re është pothuajse bosh, sepse varret, ashtu si edhe në të kaluarën, vazhdojnë të ngjishen njëri pas tjetrit aty rreth derës. Roja që është njëkohësisht varrmihës dhe shërbyes i kishës (duke nxjerrë kështu nga kufomat e famullisë një fitim të dyfishtë), pjesën e papërdorur e ka shfrytëzuar për të mbjellë patate. Sidoqoftë ara e tij e vogël ngushtohet nga viti në vit dhe, kur bie ndonjë epidemi, ai s’di ç’të bëjë, të gëzohet me vdekjen e të tjerëve, apo të pikëllohet nga hapja e varreve të tyre.

- Ju ushqeheni me të vdekur, Letibudua! – i tha më në fund një ditë, zoti famullitar.

Këto fjalë të rënda e futën keq në mendime dhe për njëfarë kohe e bënë të hiqte dorë; megjithatë, sot e kësaj dite, ai vazhdon të mbjellë patate, bile shkon deri aty sa thotë pa pikë turpi se ato mbijnë vetë.

Qysh nga koha kur kanë ndodhur ngjarjet që do të tregojmë, asgjë nuk ka ndryshuar në të vërtetë në Jonvil. Flamuri tringjyrësh prej llamarine rrotullohet edhe sot e kësaj dite majë kambanës së kishës; në dyqanin e modës valëviten akoma dy banderola basme; në vitrinën e farmacisë po kalben dita-ditës fetuset, si ca copa eshke në alkoolin e turbullt, dhe, përmbi derën e madhe të hanit, luani i vjetër i artë, i zbërdhylët nga shirat u bie në sy kalimtarëve me atë leshnajën e tij rrela-rrela si të ndonjë bubi kaçurrel.

Atë mbrëmje që bashkëshortët Bovari do të mbërrinin në Jonvil, vejusha, zonja Lëfransua, pronarja e këtij hani, ishte aq e zënë me punë, saqë i kullonin bulëza të mëdha djerse, duke trazuar tenxheret. Të nesërmen në fshat ishte ditë pazari. Prandaj duhej që më përpara të priteshin mishrat, të pastroheshin pulat, të përgatitej supa dhe kafeja. Veç këtyre, ajo duhej të gatuante edhe për klientët e strehuar aty, për mjekun, të shoqen e tij dhe shërbëtoren e tyre; salla e bilardos ushtonte nga të qeshurat; në restorantin e vogël tre mullisë kërkonin me zë të lartë raki; drutë digjeshin flakë, prushi kërciste dhe mbi tryezën e gjatë të kuzhinës, midis copave të mishit të pabërë të deles, ngriheshin pirgje me pjata të cilat tundeshin nga lëkundjet e dërrasës ku prisnin spinaqin. Në kotec dëgjohej kakaritja e shpendëve që donte t’i kapte shërbëtorja për t’u prerë kokën.

Pranë oxhakut po ngrohte shpinën një burrë pakëz i vrarëlije, që mbante një kapuç kadifeje me xhufkë të artë dhe pantofla prej lëkure jeshile. Veç vetëkënaqësisë, fytyra e tij nuk shprehte gjë tjetër, dhe dukej po aq i rehatuar nga jeta sa edhe gardalina që ishte varur përmbi kokë të tij, futur në një kafaz shelgjishtre: ky ishte farmacisti.

- Artemizë! – bërtiste e zonja e hanit, bëj një krah shkarpa, mbush shishet, sill raki, nxito! S’di as se çfarë ëmbëlsirash do t’u jap atyre që do të vijnë! O zot i madh! Filluan prapë të bëjnë zallahi hamenjtë në bilardo! Po qerren që e kanë lënë mu te dera kryesore! Ka për ta shkallmuar fare Dallëndyshja kur të vijë! Thirr Hipolitin që ta çojë në plevicë!...). Pale këta, zoti Ome, që nga mëngjesi e deri tani do t’i kenë bërë nja pesëmbëdhjetë lojë dhe i kanë tharë nja tetë kana me musht molle!... Kanë për të ma shqyer fare cohën e bilardos, - vazhdonte ajo, - duke i parë nga larg, me qepshe në dorë.

- S’është ndonjë dëm i madh, - ia ktheu zoti Ome, - ju mund të blini një tjetër.

- Të blej bilardo tjetër! – bërtiti vejusha e habitur.

- Përderisa kjo që keni s’bën më, zonja Lëfransua, po jua përsëris, gabim e keni! Shumë gabim bile! Le njëherë që tani amatorët e kësaj loje duan vrima të ngushta dhe steka të rënda. Ka ikur koha e karambolit; ka ndryshuar gjithçka! Duhet të ecësh me ritmin e shekullit! Mos shko më tej, po shih Telienë...

Hanxhesha u bë spec nga inati. Farmacisti vazhdoi:

- Thoni ç’të doni, po ai e ka bilardon më të lezetshme se ju; dhe ja, po t’i shkojë mendja ndokujt, për shembull, të organizojë ndeshje patriotike në ndihmë të Polonisë a të të përmbyturve të Lionit...

- Nuk më frikësojnë dot mua, leckamanët si puna e atij! – e ndërpreu hanxhesha, duke ngritur supet e saj të bëshme. – Mos u bëni merak, zoti Ome, sa të jetë gjallë Luani i artë do të ketë klientë. Jemi të zënë mirë me para ne, ç’kujtoni ju! Dale pa keni për ta gjetur mbyllur një mëngjes të bukur Kafen franceze, me ndonjë derr shpalljeje mbi qepena! Të ndërroj bilardon, - vazhdonte ajo duke folur me vete, - që është aq e volitshme për të nderuar rrobat, pale që në kohën e gjuetisë kam pasur raste që kam vënë për të fjetur mbi të edhe gjashtë udhëtarë!... Si s’po e sjell kokën edhe ky vulëhumburi Iver!

- Mos e prisni gjë për darkën me zotërinjtë e tjerë? – e pyeti farmacisti.

- Ta pres unë atë? Po zoti Bine, akoma s’po duket! Keni për ta parë vetë, në orën gjashtë fiks e keni këtu, se sa për të përpiktë, s’e ka shokun ai në botë. E do gjithmonë një vend në sallën e vogël! Më mirë ta vrasësh sesa të hajë darkë gjetiu! Po sa tekanjos që është! Dhe sa naze bën për mushtin e mollës! S’është si zoti Leon, që vjen nganjëherë në orën shtatë, bile ka raste edhe në shtatë e gjysmë; por ama ha ç’t’i vësh përpara. Sa djalë i mirë që është! S’i ndihet zëri kurrë.

- Këtu është gjithë puna, e kuptoni vetë ju se ç’ndryshim të madh ka midis një njeriu me shkollë dhe një copë ish-karabinieri që është bërë tagrambledhës.

Ra ora gjashtë. Hyri Bineu.

Ishte veshur me një redingotë blu, që i varej poshtë rreth trupit të thatë, ndërsa nën strehën e ngritur të kasketës prej lëkure, me veshë të lidhur me gjalmë mu në majë të kokës, i dukej tulla përmbi ballë, që i ishte shtypur nga mbajtja e helmetës. – Mbante një jelek prej cohe të zezë, jakë të ngrirë, pantallona të përhirta, dhe, gjatë gjithë vitit, çizme të lustruara xixë që kishte dy xhunga paralele, të cilat ia kishin bërë dy gishtat e mëdhenj që i kish të kërcyer. As një qime s’i dilte mbi qaforen e tij të verdhë, e cila, si i vinte rreth nofullave, ishte ashtu si parvazi i ndonjë lehe, kornize për fytyrën e tij të gjatë e të zbehtë, me ca sy të vecërr dhe me një hundë të kërrusur. Ishte i hatashëm në të gjitha lojërat me letra bixhozi, gjuetar i mirë, shkrimin e kishte të bukur, në shtëpi kishte dhe një torno me të cilën zbavitej duke sajuar unaza për të mbajtur pecetat të mbështjella dhe lakmitar si ndonjë artist e egoist si ndonjë borgjez, mbushi me të gjithë shtëpinë.

Ai shkoi drejt e në sallën e vogël; mirëpo më parë duheshin nxjerrë prej andej tre mullisët; dhe sa i shtruan tryezën, Bineu qëndroi i heshtur në vendin e tij, pranë sobës, pastaj, s zakonisht mbylli derën dhe hoqi kasketën.

- S’do t’i hahet gjuha po të thotë një fjalë mirësjelljeje si njeri! – u shpreh farmacisti sa ngeli vetëm me hanxheshën.

- Kaq e ka ai, s’flet kurrë më shumë, - iu përgjigj ajo, - javën e kaluar erdhën këtu dy udhëtarë që shisnin cohëra, ishin dy goxha djem, në mbrëmje bënin gjithë ato shaka sa unë qeshja me lot, mirëpo ai rrinte aty si guhak, pa thënë asnjë gjysmë fjale.

- E besoj, - i tha farmacisti. - Ç’mund të presësh nga një njeri që s’ka pikë fantazie, pikë zgjuarsie, s’e ke as për shoqëri, as për gjë tjetër!

- Megjithatë thonë që ka të ardhura, - e kundërshtoi hanxhesha.

- Të ardhura? – u përgjigj zoti Ome, - ai! Të ardhura ai? Ka mundësi, me atë zanatin e vet, - shtoi me zë më të qetë.

Dhe vazhdoi:

- Oh! E kuptoj që një tregtar që ka të bëjë me gjithë ata njerëz, një avokat, një mjek e një farmacist zhyten aq shumë në punën e tyre sa bëhen tuhafë bile dhe nopranë; tregojnë për ta edhe meselera! Por ata, të paktën, e vrasin mendjen për diçka! Ja, ta zëmë, unë vetë, sa herë më ka ndodhur të kërkoj penën në tryezë për të shkruar ndonjë etiketë, dhe në fund fare e kam gjetur në vesh!

Ndërkaq, zonja Lëfransua doli te pragu i derës për të parë se mos vinteDallëndyshja. Aty ajo u drodh e tëra. Papritmas hyri në kuzhinë një burrë i veshur në të zeza. Në dritëzën e vobektë të muzgut dallohej se ai ishte faqekuq dhe me trup atleti.

- Ç’dëshironi, zoti famullitar, - e pyeti e zonja e hanit, duke marrë në të njëjtën kohë nga oxhaku një nga shandanët e bakërt që ishin vënë aty radhë-radhë si kolona, bashkë me qirinjtë e tyre, - doni të pini diçka, një gotë verë?

Kleriku i tha “jo” gjithë mirësjellje. Kishte ardhur të merte çadrën, që e kishte harruar një ditë më parë në manastirin e Ernëmontit dhe, pasi i ishte lutur zonjës Lëfransua t’ia çonte në mbrëmje me dikë në banesën e tij, doli për të shkuar në kishë, ku binin kambanat për lutjen e darkës.

Si nuk i dëgjoi më hapat e tij në rrugë, farmacisti nisi nga vërejtjet për sjelljen krejt të pahijshme që tregoi famullitari pak më parë. I dukej hipokrizi nga më të neveritshmet që ai s’kish pranuar të pinte gjë; për të, gjithë priftërinjtë shemben e bëhen tapë me të pira, pa i parë njeri, dhe kërkojnë të kthehet prapë koha e të dhjetave.

Hanxhesha mori anën e famullitarit:

- Ai ka për borxh t’i shtrijë përtokë katër veta si puna juaj. Vitin e kaluar i ndihmoi njerëzit tanë të fusnin kashtën në plevicë; mbante gjashtë krahë njëherësh, kaq i fortë është!

- Bukur fort! – tha farmacisti. – Hë pra ç’prisni, çojani vajzat tuaja të rrëfehen nëpër doçër si ai! Të isha unë si qeveria, do të jepja urdhër t’u merrnin gjithë klerikëve gjak një herë në muaj. Ja kështu, si them unë, zonja Lëfransua, një herë në muaj t’u bëjnë nga një flebotomi të mirë, në dobi të rregullit dhe të moralit!

- Mjaft më, zoti Ome! Se mos keni din e iman ju! Pa fe jeni!

Dhe farmacisti iu përgjigj:

- Kam që ç’ke me të, kam fenë time unë, dhe bile kam më shumë se të gjithë ata që bëjnë mashtrime dhe palaçollëqe. Përkundrazi, unë e adhuroj zotin! Besoj te qenia eprore, te një krijues kushdo qoftë ky, pak rëndësi ka, që na ka vendosur këtu mbi tokë, për të përmbushur detyrat tona si qytetarë dhe si prindër; por ama s’kam nevojë të shkoj në kishë, të puth pjatat e argjendta, dhe të majm me paratë e mia një tufë mashtruesish që hanë më mirë sesa ne! Sepse zotin mund ta nderosh edhe në pyll, edhe në arë, bile edhe duke soditur kupën qiellore, siç bënin të vjetrit! Zoti im është zoti i Sokratit, i Franklinit, i Volterit dhe i Beranzhesë! Unë jam për Fenë e famullitarit savojas dhe për parimet e pavdekshme të ’89-s! Prandaj nuk e pranoj unë zotin si një qenie që shëtit nëpër kopshtin e tij me bastun në dorë, miqtë i fut në barkun e balenave, vetë vdes duke lëshuar një klithmë dhe pastaj na ngjallet pas tri ditësh: gjëra absurde këto në vetvete dhe krejt në kundërshtim me njëra-tjetrën, bile dhe me ligjet e fizikës; kjo na vërteton, sa për dijeni, edhe atë që, priftërinjtë janë mykur gjithmonë në një padituri të përjetshme ku përpiqen të zhysin si veten edhe popujt.

Farmacisti heshti pastaj, duke kërkuar me sy ndonjë publik rreth e rrotull, sepse, si mori kot, iu duk vetja, për një çast, se ishte në mbledhjen e këshillit bashkiak. Mirëpo e zonja e hanit nuk e dëgjonte më; ajo mbante vesh një zhurmë të largët rrotash. Pas pak, kjo u dëgjua e përzier me trokëllimën e patkonjve të liruar që përplaseshin me dheun, dhe më në fund Dallëndyshja u ndal para portës.

Ishte si një sënduk i verdhë, i mbajtur nga dy rrota të mëdha të cilat, meqë arrinin deri në lartësinë e mbulesës prej mushamaje, jo vetëm që i pengonin udhëtarët të shikonin rrugën, por i stërkitnin edhe në shpatulla. Kur karroca ishte mbyllur, xhamat e vegjël të dritarezave, të saj të ngushta dridheshin brenda parvazeve, dhe vende-vende kishin njolla balte mbi shtresën e vjetër të pluhurit që s’e lanin dot plotësisht as shirat e stuhishme. Në të ishin mbrehur tre kuaj, njëri prej të cilëve përpara dhe, kur zbriste nëpër tatëpjeta, karroca takonte tokën me fundin e saj, duke u tallandisur.

Te sheshi u avitën disa banorë jonvilas; flisnin që të gjithë në të njëjtën kohë, pyesnin për lajmet e reja, kërkonin shpjegime dhe dërgesa; Iveri nuk dinte kujt t’i përgjigjej më parë. Ai i kryente në qytet porositë jonvilasve. Shkonte nëpër dyqane, sillte topa me lëkurë për këpucarin, hekurishte për nallbanin, një kade me saraga për të zonjën e hanit, kapuçë nga modistja e kapelave për gra, flokë nga parrukieri; gjatë rrugës, kur kthehej, pakot i shpërndante ngritur në këmbë mbi ndenjëse, duke i hedhur përmbi gardhet e shtëpive, dhe bërtiste sa i hante fyti, ndërsa kuajt ecnin vetë, pa i ngarë ai.

Këtë radhë e kishte vonuar një ndodhi e papritur; langorja e zonjës Bovari ia kishte mbathur nëpër fusha. E thirrën një çerek ore të mirë me fërshëllima. Bile Iveri e ktheu karrocën një gjysmë lege mbrapa, duke kujtuar se do t’ia kapnin sytë nga minuta në minutë; mirëpo duhej të vazhdonin rrugën. Ema kishte qarë, ishte zemëruar; fajin për këtë fatkeqësi ia kishte hedhur Karlit. Zoti Lërë, tregtar stofrash, që ndodhej bashkë me të në karrocë, ishte munduar ta ngushëllonte duke i treguar gjithë ata shembuj me qen të humbur, që e kishin gjetur të zotin pas shumë vitesh. Tregonin për njërin, i thoshte ai, që ishte kthyer nga Stambolli në Paris. Një tjetër ishte larguar pesëdhjetë lega në vijë të drejtë dhe kishte kaluar katër lumenj me not; dhe babai i tij kishte pasur njëherë një kone leshdredhur, i cili, pasi ishte zhdukur pa lënë gjurmë dymbëdhjetë vjet me radhë, i kërceu në shpinë, mu në rrugë, një mbrëmje kur po shkonte të hante darkë në një restorant në qytet.